sek polimorfizm sergileyen belirli HLA peptidlerinin oto-
immün bir yan>ta karfl> koruyucu olabilece¤i kadar (düflük
düzey benzerlik veya hiç benzeflmeme) bu tür bir yan>t>n
tetikleyici de olabilece¤ini de (ileri düzeyde benzerlik) var-
sayar. Sunulan bu mekanizmalara bir destek de periferde
"self" peptidlerle reaksiyon verebilen T-lenfosit klonlar>n>n
varl>¤>d>r. T-lenfosit repertuar>n>n oluflmas> s>ras>nda "self"
peptidlerle reaksiyon veren hücrelerin negatif seleksiyona
u¤rat>larak dolafl>ma geçmeleri engellenir. Bu majör kon-
trol mekanizmas>na ra¤men, peptidlerine y>k>lan HLA-
DRB1 moleküllerinin yine HLA-DRB1 molekülleri tara-
f>ndan sunulmas> ile "self-HLA" peptidleri ile reaksiyon
verebilen otoreaktif T-lenfosit klonlar>n>n var oldu¤u bi-
linmektedir (15). Burada hipotetik bir bak>fl ile otoreaktif
olduklar> halde santral seleksiyon süreçlerini geçebilmifl
klonlar>n periferde çok az say>da bulunmas>n>n regulatuar
T-lenfosit ifllevleri nedeni ile bir sorun oluflturmayabilece-
¤i, ancak örne¤in infeksiyon kökenli ve benzerlik oluflturan
yabanc> bir peptid ile bu otoreaktif klonlar>n hem nicel ola-
rak artabilece¤i hem de nitel olarak de¤iflebilece¤i öne sü-
rülebilir. Bunun pratik anlam> fludur: belirli bir haplotipe
sahip bir kifli "self-HLA" moleküllerini otoreaktif T-lenfo-
sitlere sunma kapasitesi sergiliyor ise, araya giren bir infek-
siyonla ortaya ç>kan ve "self-HLA" peptidleri ile benzerlik
oluflturan bu yabanc> peptidler "tehlike sinyalleri" oluflu-
munu tetikleyerek az say>daki otoreaktif T-lenfositlerinin
klonal proliferasyonuna yol açacakt>r. Sunulan bu hipotetik
bak>fl, son y>llarda immün sistem iflleyifli için keskin "ken-
dinden-kendinden olmayan" ("self - non-self") ayr>m>n>
sorgulayan ve bunun yerine "tehlike teorisi" ("danger the-
ory")ni öne süren görüfle dayanmaktad>r (25).
zan spondilit (AS), reaktif artrit (ReA), psöriatik veya inf-
lamatuar barsak hastal>¤>na ba¤l> sakroileitler farkl> de-
mografik ve klinik özellikler sergileyen ancak de¤iflen s>k-
l>klarda HLA-B27 ile iliflkilendirilen klinik tablolard>r.
SpA'ler ile iliflkili epidemiyolojik veriler di¤er romatizmal
hastal>klara göre çok daha bariz olarak bir HLA aleli ile
iliflkilendirilebilmektedir. Ancak bu iliflkilendirilme yine
de mutlak bir anlam tafl>mamaktad>r (14). `
b>çak' olarak nitelenen HLA-B27 molekülünün tarih için-
de, selektif bir avantaj oluflturdu¤u, ancak bu avantaj>n ay-
n> zamanda SpA geliflimine yol açt>¤> düflünülmektedir
(26). SpA'lerin prototipi AS'tir ve HLA-B27 pozitifli¤i, AS
geliflimi için bir risk faktörü olarak kabul görmektedir.
AS'li olgular>n yaklafl>k %95'inde, ReA'li olgular>n %30-
80'inde ve inflamatuar barsak hastal>¤>na ba¤l> veya psöria-
oldu¤u bildirilmektedir (27, 28). Bu de¤iflen oranlar gerek
spondiloartropati tipine gerek ise >rksal özelliklere göre
farkl>l>k sergileyebilmekte, Türkiye için AS'li olgulardaki
HLA-B27 pozitifli¤i %70 olarak bildirilmektedir (29).
HLA-B27 ile SpA iliflkisinin toplumlara göre de¤iflken s>k-
l>¤>na paralel, HLA-B27 alt tiplerinin s>kl>¤> da de¤iflken-
lik gösterebilmektedir. Yeryüzünde en s>k saptanan HLA-
B27 alt tipi HLA-B*2705 iken, HLA-B*2701 görece na-
dirdir. HLA-B27 alel alt tipleri de spondiloartropati ile
iliflki anlam>nda bir farkl>l>k sergilemektedir: HLA-
B*2702, -2704, -2705 ve -2707 spondiloartropatilerle s>k-
l>kla iliflkilendirilmekte, buna karfl>n HLA-B*2701, -
2703, -2706, -2708 ve -2709 nadiren iliflkilendirilmekte-
dir (9, 14, 28, 30). Ortado¤u ve Do¤u Akdeniz toplumla-
r>nda HLA-B*2702 ve -2705 alt tipleri egemendir (14).
Yirminin üzerinde alelik formu ve ekspresyon ürünü bulu-
nan HLA-B27'nin Türkiye'de SpA'li olgularda en s>k kar-
fl>lafl>lan alt tipi HLA-B*2705, ikinci s>kl>kta ise HLA-
B*2702'dir. Ülkemizde HLA-B*2705 genel olarak SpA'li
olgularda %60'lar>n üzerinde, özelde AS'li olgularda yakla-
fl>k %30 ile 70 aras>nda de¤iflen oranlarda saptanmaktad>r.
Türkiye'de yap>lan ilgili vaka-kontrol çal>flmalar>n>n, kon-
trol gruplar>nda da en s>k saptanan alt tip HLA-B*2705'tir
(29, 31, 32). HLA-B27 seronegatif bireylerde de spondilo-
artropati geliflebildi¤i gibi, HLA-B27 seropozitifli¤i spon-
diloartropati geliflimi için kuvvetli ama mutlak bir göster-
ge de¤ildir (30).
nizmas>na ancak olas>l>klar düzeyinde aç>klama getirmek-
tedir. HLA-B27 normalde antijen sunumu yapan bir HLA
s>n>f I molekülüdür. Spondiloartropati gelifliminde
B27'nin rolüne dair çeflitli teorik çerçeveler aras>nda B27
molekülünün henüz tan>mlanmam>fl ve hastal>ktan as>l so-
rumlu baflka bir genle ba¤lant>l> kal>t>m içinde oldu¤u, öz-
gün olarak `artritojenik' bir peptidi ba¤lama ve CD8+ T-
lenfositlere sunma ve böylelikle otoimmün bir mekanizma-
y> tetikleme kapasitesine sahip oldu¤u, mikroorganizmala-
ra karfl> geliflen antikorlar>n B27 molekülü ile çapraz reak-
siyon oluflturabildi¤i ve çeflitli bakteriyel etkenlerin belirli
yap>lar> için bir reseptör görevi görebildi¤i say>labilir.
HLA-B27 molekülünün özgün bir yönü molekülün alfa-1
bölgesinde 67. pozisyonda bulunan sistein (C67) den kay-
naklanmaktad>r. Alfa-1 helikal yap>s>ndaki sistein molekü-
lünün kimyasal olarak de¤iflebildi¤i ve buna paralel "self"
olan bu molekülün organizman>n kendisi için yabanc> bir
peptid haline gelebilece¤i öne sürülmektedir (14, 26). Sis-
tein sülfür içeren bir aminoasittir ve C67'nin HLA-
B27'nin antijen-sunum ifllevi için mutlak anlamda gerekli