FTR Page 191

mas>n> indükleyerek matriksin yap>lanmas>na yard>mc>
olur.

Transforming growth factor-

(TGF-):

Trombositler,

makrofajlar, T ve B lenfositleri, hepatositler, timositler ve
plasentadan salg>lan>r. Anjiyogenezi indükler. Kemotaktik
gradientler oluflturur, adezyon moleküllerinin ekspresyo-
nunu artt>r>r. Lökosit ve fibroblast migrasyonunu uyaran
proinflamatuvar molekülleri oluflturur. Proteaz aktivitesini
inhibe ederek ve kollajen ve proteoglikan sentezini artt>ra-
rak matriks sentezini indükler.

Tumor Necrosis Factor-

(TNF-):

Makrofajlardan, T ve

B lenfositlerinden ve NK hücrelerinden salg>lan>r. Kollajen
sentezini indükler. Granülositlerin kemotaksisini ve sito-
toksisitesini art>r>r.

(IFN-):

Makrofajlardan, T ve B lenfositle-

rinden, fibroblastlardan ve epitel hücrelerinden salg>lan>r.
Makrofajlar> aktive eder. Fibroblast proliferasyonunu en-
geller.

Makrofajlardan, fibroblastlardan,

epitel ve endotel hücrelerinden, lenfositlerden ve osteob-
lastlardan salg>lan>r. Proinflamatuvar bir peptittir. Granü-
losit, fibroblast ve keratinosit kemotaksisini indükler. Gra-
nülositleri aktive eder.

T lenfositlerinden, bazofillerden,

mast hücrelerinden ve kemik ili¤i stromal kök hücrelerin-
den salg>lan>r. Fibroblast proliferasyonunu aktive eder.
Kollajen ve proteoglikan sentezini indükler.

Monosit, nötrofil, fibroblast, endotel

hücreleri, keratinosit ve T lenfositlerinden salg>lan>r. Ke-
motaksisin bafllamas> için granülositleri ve makrofajlar> ak-
tive eder. Keratinositlerin marjinasyonunu ve matürasyo-
nunu indükler.

Endothelial Nitric Oxide Synthase (eNOS):

Endotel

hücreleri ve nöronlardan salg>lan>r. Endotel hücrelerinden
nitrik oksit sentezini indükler.

Inducible nitric oxide synthase (iNOS):

Nötrofil ve en-

dotel hücrelerinden salg>lan>r. Bazal keratinositler ve mak-
rofajlardan nitrik oksit sentezini indükler.

Y

ARA

<

Y

E

KSTRASELLÜLER

M

ATR

ESM hücresel besinlerin, büyüme faktörlerinin, hücre sin-
yal moleküllerinin ve hücresel art>klar>n tafl>nmas>nda ya-
p>sal bir rol oynamaktad>r. Dermis içinde yer alan ESM ara-
s>nda fibriller tip I, III ve V kollajen (27), mikrofibriller tip
VI kollajen (28), elastin (29), proteoglikanlar (30), kon-

droitin-, heparan-, dermatan- ve keratan sülfat (glikozami-
noglikanlar) (31) ve hyalüronik asit bulunur. Epidermis ve
dermisi ay>ran bazal lamina ise tip IV kollajen, perlekan,
lamininler, nidogen, plektin, bullöz pemfigoid antijenleri-
ni (BP180 veya tip XVII kollajen ve BP230) bar>nd>rmak-
tad>r.

ESM, nomal deride, büyüme faktörlerinin depoland>¤>

fakat latent formda bulundu¤u bir ortamd>r. Yaralanma ve
matriks yap>s>n>n bozulmas>yla birlikte büyüme faktörleri
aktif formlar>na dönüflerek ortama sal>n>rlar ve yara iyilefl-
mesini regüle ederler. Örne¤in, TGF-

ESM içinde dekori-

ne ba¤l> olarak bulunmaktad>r ve ba¤l> oldu¤u zaman
inaktiftir. Yaralanma bölgesinde, TGF-

kendisini ba¤la-

yan protein olan latency-associated protein (LAP) ile
kompleksler oluflturur ve salg>lan>r. Asidik ortamlarda (ya-
ra ortam>) LAP ayr>fl>r ve TGF-

'n>n aktif formu oluflur

(32). FGF ve PDGF'nin de ESM moleküllerine ba¤l> olarak
latent halleriyle matriks içinde yer ald>klar> bilinmektedir
(33).

Yaralanma bölgesinde eksprese olan ve yara iyileflme-

sindeki hücrelerin fonksiyonel çeflitlili¤ini sa¤layan baz>
ESM molekülleri afla¤>da verilmifltir (34,35):

·

Fibrin

·

Fibronektin

·

Galektin

·

Osteopontin

·

SPARC

·

Sindekan

·

Tenasin

·

Trombospondin

·

Vitronektin

Y

ARA

<

Y

T

Yara iyileflmesi klinik olarak 3 biyofizyolojik mekanizma-
n>n iç içe geçti¤i, fakat yaralanman>n tipine göre bu meka-
nizmalardan birinin genellikle a¤>r bast>¤> bir süreç olarak
tan>mlanabilir. Bunlar epitelizasyon, ba¤ dokusu oluflumu
ve yara kontraksiyonu olarak adland>r>lmaktad>r. Bu ta-
n>mlamadan farkl> olarak yara iyileflmesi, doku onar>m>n>
kolaylaflt>rmak amac>yla gerçeklefltirilecek olan cerrahi gi-
riflimin tipine göre de s>n>fland>r>lmaktad>r (12):

Primer Yara

Yara kenarlar>, yaralanmadan

hemen sonra mekanik olarak karfl> karfl>ya getirilir. Bu
amaçla sütürler, stapler, yap>flkan bantlar (stripler) veya do-
ku yap>flt>r>c>lar> kullan>lmaktad>r. A¤>rl>kl> olarak ba¤ do-
kusu oluflumu ve oluflan kollajenin uygun yönelimde dü-
zenlenmesi evreleri rol oynamakta, yara kontraksiyonu mi-
nimal oldu¤u için skar dokusu oluflumu aç>s>ndan prognoz
daha iyi olmaktad>r (fiekil 187.6).

3053

BÖLÜM 187

n

Yara