yer al>r. Tendonlar>n ana hücresi, fasikül lifleri içinde, bir-
birlerine paralel diziler biçiminde s>ralanan fibroblastlar-
d>r. Lifler aras>nda peritenon denen gevflek ba¤ dokusu yer
al>r. Fibroblastlar büyük miktarda tip I kollajen üretir ve
tendonlar>n kuru a¤>rl>¤>n>n %85'ini tip I kollajen olufltu-
rur.
Tendonun kemi¤e yap>flmas> Sharpey lifleri yoluyla
olur. Bu lifler kalsifiye fibröz k>k>rdaktan oluflur, tendonla
kemik aras>ndaki dönüflüm bölgesidir ve kuvvetlerin den-
geli da¤>lmas>n> sa¤lar.
Tendonlar>n beslenmesi iki flekilde olur. Vasküler ten-
donlar, çevrelerindeki vasküler yap>dan zengin paratenon
yoluyla beslenir. Avasküler denilen tendonlar ise, parate-
non içindeki a¤dan beslenir. Tendonlar bunun d>fl>nda si-
novyal k>vr>mlar, periosteal ba¤lant>lar ve çevre dokular ta-
raf>ndan da beslenir.
Tendon iyileflmesi epitenonda beliren fibroblastlarla
bafllar. Makrofajlar>n da tendon iyileflmesinde ve yeniden
flekillenmesinde büyük rolü vard>r.
Tendonlar, iyileflmenin yediyle onuncu günleri aras>n-
da en zay>f durumdad>r. 21-28. günler aras>nda, büyük
oranda ilk güçlerine ulafl>rlar, fakat tam güçlerine ulaflma-
lar> alt> ay> bulur.
ras>nda erken hareket, eklemlerde hareket
geniflli¤i kayb>n> engeller, fakat tendonun gücü azal>r. Bu-
nun tersi olarak, immobilizasyon ile tendonun gücü artar,
fakat bu arada eklem hareket geniflli¤i feda edilir. Bu ne-
denle, tedavi çok dengeli olarak planlanmal>d>r (3).
Ba¤lar>n Yap>s>
Ba¤lar, kuru a¤>rl>klar>n>n %70'ini oluflturan tip I kolla-
jenden çok zengindir. Ba¤lar>n temel görevi, eklemlere sta-
bilite kazand>rmakt>r. Yap>lar> tendonlara benzer fakat, en
önemli farklar>, daha fazla elastin içermeleridir. Beslenme-
leri, yap>flma yerlerindeki mikrovasküler yap>lanma yoluy-
la olur. Ba¤larda mekanoreseptörler ve serbest sinir uçlar>
bulunur ve bunlar>n, eklem stabilitesini korumada önemli
rolü oldu¤u düflünülür (3).
Ba¤lar>n iyileflmesinde, erken dönemlerde tip III kolla-
jen yap>m> olur, daha sonra bu, tip II kollajene dönüflür.
ras>nda, eklem üzerine gelen normal güçlerin
olumlu etkisi vard>r.
suz etkiler. Egzersizle, oluflan kollajen fibrillerinin say>s>
azal>r ama boyutlar> büyür (3).
Eklem Kapsülünün Yap>s>
Eklem kapsülleri, sinovyal eklemlerin çevresini k>l>f biçi-
minde saran yap>lard>r. Kapsülün iç yüzü, sinovyal mem-
branla döflenmifltir, d>fl>nda ise gevflek ba¤ dokusu bulunur.
Bu gevflek ba¤ dokusu içinde, kapsülü besleyen damar sis-
temi yer al>r. Eklem kapsülü, kemiklerin eklem yüzlerinin
çevresinde, kemi¤e yap>fl>r. Bu yap>flma ço¤u zaman, eklem
k>k>rda¤>n>n periferik bölümlerinde olur. Bazen, kapsülün
baz> yerleri tendon ya da ba¤larla güçlendirilmifl olabilir.
Bunun tipik örne¤i omuz eklemidir (1).
Tendon ve ba¤larda oldu¤u gibi, eklem kapsülünün de
temel hücresi, fibroblastlard>r. Fibroblastlar aras>nda çok
yo¤un fibröz doku matriksi bulunur. Matriks içinde büyük
oranda tip I kollajen bulunmakla birlikte, tip III kollajen
de bulunur. Kapsül içinde serbest sinir uçlar> bulunur;
bunlar mekanoreseptör, a¤r> reseptörleri ve vazomotor re-
septör olarak görev yapar (1).
Tendon, Ba¤ ve Eklem Kapsülünün
Tendon, ba¤ ve eklem kapsülü gibi yumuflak dokular>n iyi-
leflmesinde dört dönem tan>mlanm>flt>r (3):
1. Hemostaz Dönemi.
Travmadan sonra befl dakika için-
de trombosit t>kac> oluflur ve p>ht>laflma süreci bafllar.
Trombositlerden sal>nan faktörlerle iyileflmenin bundan
sonraki dönemleri bafllat>l>r.
2.
Yaralanmadan sonraki ilk haf-
tada olur. Makrofajlar yard>m>yla, yaralanm>fl ya da nekro-
tik dokular yok edilir.
dinlerin mediatör olarak görevleri vard>r.
3. Organogenez Dönemi.
Yedinci ile yirmi birinci gün-
ler aras>nda olur ve dokular flekillenir. Mezenkimal prekür-
sör hücreler farkl>lafl>r ve bu dönem bir sonraki dönemle
devam eder.
4. Yeniden fiekillenme (remodeling) Dönemi.
Bu dö-
nem on sekiz aya kadar sürebilir. Kollajen lifleri yeniden
dizilir ve ba¤lan>r, dokular giderek güç kazan>r.
Yumuflak dokular>n iyileflmesi s>ras>nda birçok faktö-
rün görevi vard>r. Bunlar aras>nda prostaglandinler, inter-
lökinler, somatomedinler, anjiokinler, BMP (kemik morfo-
jenik protein), fibronektin say>labilir.
Kas
Hareket sistemindeki öteki dokulardan farkl> olarak, kas
dokusununda matriks hacmi küçüktür, hücre say>s> çoktur.
Kas matriksini kollajen ve elastinle birlikte, kaslara özgü
baflka moleküller oluflturur. Kas dokusu, yüksek düzeydeki
metabolik aktivitesini devam ettirebilmek için damarlar-
dan çok zengindir. Ayr>ca, her kas hücresine uzanan, zen-
gin bir sinir a¤> vard>r (28).
3043
BÖLÜM 186
n
Hareket Sisteminin Onar>m Fizyolojisi ve Patofizyolojisi