lifindeki çapraz köprülerin say>s> ne kadar yüksek ise o li-
fin kas>l>rken o kadar büyük bir kuvvet oluflturaca¤>n> dü-
flünmek yanl>fl de¤ildir. Ancak, kuvvet söz konusu oldu-
¤unda çapraz köprülerin say>s> kadar önemli bir baflka et-
ken de ince ve kal>n filamanlar>n kas>lma bafllamadan önce-
ki örtüflme düzeyidir; çünkü var olan çapraz köprülerin et-
kili olabilmeleri için aktinlerle karfl>l>kl> olup kuvvet vuru-
flu yapabilmeleri gerekir. n filamanlar>n maksi-
mum düzeyde örtüflebilmeleri, uygun oranda iç içe geçmifl
olmalar>na, yani sarkomerin uygun boyda olmas>na ba¤l>-
d>r.
Vücuttaki normal konumlar>nda ve dinlenme halinde
olan bütün iskelet kaslar>nda sarkomerler ince ve kal>n fi-
lamanlar>n maksimum düzeyde örtüflmelerine olanak vere-
cek boydad>r; bütün çapraz köprülerin karfl>s>nda uyar>lma
halinde ba¤lanabilecekleri bir G-aktin bulunur.
manlar>n serbest uçlar> aras>nda ve kal>n filamanlar ile Z
diskleri aras>nda mesafe vard>r. 2-2.2 aras>nda olan bu bo-
ya uygun boy (optimum boy) ad> verilmifltir. Uygun boydaki
bir sarkomer kas>lmaya bafllad>¤>nda içerdi¤i bütün çapraz
köprülerden gerim oluflturmak için faydalanabilir (fiekil
14.13a).
Boyu 2.2 'un üzerine ç>kacak düzeyde gerilen bir sar-
komerin orta kesiminde aktinlerle örtüflmeyen çapraz köp-
rüler gözlenmeye bafllar (fiekil 14.13b). Sarkomer uygun
boyun üzerinde iken uyar>l>rsa, kas>ld>¤>nda daha düflük bir
kuvvet oluflturur. tendonlar> sayesinde iske-
let sistemimize tutunduklar> için vücudumuzdaki konum-
lar>nda çok fazla gerilebilmeleri olanaks>zd>r. Ancak iskelet
kas>na benzer yap>da bir kas olan kalp kas>n>n, kalbin afl>r>
miktarda kanla dolmas> sonucunda afl>r> derecede gerilme-
si, kalbin kas>lmalar>n>n kuvvetini azalt>r. Kalbin dokulara
kan pompalama görevini gerekti¤i gibi yerine getiremedi-
¤i bu durum konjestif kalp yetmezli¤i olarak bilinir.
Sarkomerin boyunun 2 'un alt>na inmesi de örtüflme
oran>n> ve dolay>s>yla kas>lman>n kuvvetini azalt>r. Bu du-
rum kas liflerinin k>salma oranlar>n> k>s>tlar. Çünkü, sarko-
merin boyu k>salmaya devam ederse, kal>n filamanlar>n Z
disklerine de¤ip k>vr>lmaya bafllayan uç k>s>mlar>ndaki
çapraz köprüler aktinler ile karfl>l>kl> gelemez. Sarkomerin
orta kesiminde iç içe geçen ince filamanlar>n yapt>¤> kala-
bal>k etkisi de örtüflmeyi zorlaflt>r>r (fiekil 14.13c). Kas>l-
man>n kuvveti azal>r; k>salma durur.
Bir kas>n belli bir anda oluflturdu¤u gerimin çapraz
köprülerin toplam say>s>ndan, aktinlerle örtüflen say>s>ndan
daha önemli bir belirleyicisi vard>r: Çapraz köprülerin ka-
s>lma s>ras>nda senkronize çal>flmad>klar> daha önce belir-
tilmiflti. Bu nedenle bütün çapraz köprüler aktinlerle ör-
tüflse bile, hepsi kuvvet oluflumuna ayn> anda katk>da bu-
lunmazlar. Kas>n bir andaki kuvvetini o anda aktinlere ba¤-
l> konumda olan çapraz köprülerin say>s> belirler (fiekil 14.8).
Laboratuvarda boy kuvvet iliflkisi de¤erlendirilirken
maksimum izometrik tetanik gerim ölçülür. Böylece kas>l-
ma kuvvetini art>rabilecek di¤er etkenler sabit tutulmufl
olur (5,6).
Dalga Birikimi ve Merdiven Olay>
hücresinde meydana gelen bir hareket potansi-
yeli yaln>zca birkaç milisaniye, neden oldu¤u kas>lma ise
10-100 milisaniye sürer. Bu farkl>l>k kalsiyum iyonlar>n>n
hareket h>z> ile ilgilidir. Kalsiyum iyonlar>n>n sarkoplaz-
mik retikulumdan sal>nmalar> h>zl>, aktif pompalar ile ge-
ri al>nmalar> ise yavafl gerçekleflen olaylard>r.
ba¤l> olarak hareket potansiyelinin tamamlanmas>ndan
sonra bir süre daha sarkoplazmada kald>klar> için kas>lma-
KISIM 2
n
Fiziksel ve Rehabilitatif T>bb>n Temelleri
150
fiekil 14.13
Sakromer boyu ile örtüflme oran> aras>ndaki iliflki: a. Sarko-
mer boyu 2-2.2 aras>nda iken örtüflme en yüksek düzeyde-
dir. b. Sarkomer boyu 2.2 'dan uzun ise örtüflme düzeyi dü-
flüktür. c. Sarkomer boyu 2 'dan k>sa ise örtüflme düzeyi dü-
flüktür.
a
b
c