Solunum kelimesi insanlar (veya di¤er hayvanlar) ve çevre aras>n-
da oksijen (O
2
) ve karbondioksit (CO
2
) de¤iflimini belirtir.
numu afla¤>daki dört sürece ayr>labilir: (1) O
2
'nin solundu¤u ve
CO
2
'in atmosfere sal>nd>¤> solunum; (2) O
2
'in alveolden pulmoner ka-
pillerdeki kar>fl>k venöz kana CO
2
ile de¤iflmek üzere nakledildi¤i ar-
teriyel oksijenasyon; (3) O
2
'nin sistemik arteriyel kandan dokulara tafl>n-
d>¤> oksijen nakli veya sunumu; ve (4) Dokular>n kandan O
2
'i ald>¤> ak-
ci¤erlere tafl>nan venöz kana CO
2
'i verdi¤i oksijen kullan>m>.
SOLUNUMUN DE/ERLEND
Fizik Muayene
Soluma solunum kaslar>n>n gazlar> akci¤erlere ve akci¤er d>fl>na
pompalamak üzere ritmik kullan>m>n> gerektirir. Solunum say>s>n>n
ölçülmesi solunum yeterlili¤inin de¤erlendirilmesinde özellikle önem-
lidir. Solunum say>s> istirahatte genellikle 12-22/dak. aras>nda de¤iflir;
12/dak. dan düflük bir solunum say>s> solunumun metabolik gereksi-
nimleri karfl>lamakta yetersiz kald>¤>n> gösterir, buna karfl>l>k 22/dak.
dan daha büyük bir solunum say>s> bafllamakta olan bir solunum yet-
mezli¤ini yans>tabilir. Gerçektende, hastalar>n solunum say>lar> uzun
süre 35/dakikan>n üzerinde ise mekanik ventilasyon gerekebilir.
Solunum say>s> direkt gözlemle kolayca ölçülebilirken, her solu-
numla akci¤erlere giren ve ç>kan gaz>n miktar> olan tidal volüm (V
T
)
(Bölüm 85) sadece tahmin edilebilir. Örne¤in, solunum say>s> ve V
T
çok düflük veya yüksek oldu¤u zaman, bu durumda solunumun bo-
zulmufl olmas> gerekir ve t>bbi giriflim ihtiyac> vard>r, yararl> olabilir.
Bununla beraber klinisyenler solunum say>lar> ve V
T
'nin düflük veya
yüksek olarak görüldü¤ü hastalarda sadece kan gaz> analizi ile tan>
konabilecek sistemik arteriyel CO
2
bas>nc>na (Pa
CO2
) tekabul eden hi-
poventilasyon ve hiperventilasyon gibi terimleri kullanmaktan kaç>n-
mal>d>r.
Artm>fl hava yolu direnci veya akci¤er veya gögüs duvar> kompli-
yans> varl>¤>nda hastalar yeterli solunumu elde etmek için solunum
kas iflini daha fazla artt>rmal>d>r (Bölüm 86). Bu gibi hastalarda solu-
num ifli V
T
ve V
T
'nin oluflmas> için gereken bas>nc>n ürünüdür. Bu
transpulmoner bas>nç hava yolu ve plevral bas>nç aras>ndaki farkt>r.
Transpulmoner bas>nç fizik muayene ile ölçülemez. ra-
s>nda subrasternal ve interkostal aral>ktaki çekilme plevral bas>nçtaki
normalden daha büyük negatif hareketi ve böylece solunum iflindeki
bir art>fl> gösterir. Artm>fl solunum çabas>n>n bir baflka göstergesi ster-
nokleidomastoid adalelerin güçlü bir flekilde kas>lmas>d>r.
Sonuç olarak solunum iflindeki belirgin bir art>fl, muhtemelen so-
lunum yetersizli¤i ile beraber, bir kaç anormal solunum fleklini göste-
rebilir. Birincisi, gögüs duvar> ve karn>n rastgele zirveleri aras>ndaki
bir senkron bozuklu¤u solunum kaslar> asenkronisi olarak isimlendi-
rilir (fiekil 104-1). n kaslar> inspi-
rasyon s>ras>nda d>flardan çok içeriye do¤ru hareket etti¤i zaman gö-
rülür, bu yüzden diyaframdan çok gögüs duvar> kaslar>n> düzeltilebi-
lece¤ini gösterir.
Sistemik Arteriyel Kan Gaz> Analizi
Sistemik arteriyel kan örnekleri Pa
CO2
, pH, arteriyel O
2
bas>nc>
(Pa
O2
) ve bikarbonat konsantrasyonunu (HCO
3
-
) ölçmek için perkütan
olarak arteriyel arterlerden veya yerlefltirilmifl arteriyel kateterlerden
tekrar tekrar elde edilebilir. Ayn> zamanda küçük intraarteriyel al>c>lar
sürekli kan gaz> analizi için katater içerisinden yerlefltirilebilir, bunun-
la beraber bu teknoloji klinik kullan>m için yeterince kusursuz de¤il-
dir.
Pa
CO
2
ventilasyonun yeterlili¤i ve ayn> zamanda ventilasyon ye-
tersizli¤i olarakta isimlendirilen hiperkapnik solunum yetmezli¤i tan>-
s> koymak için kullan>l>r. Deniz seviyesinde, Pa
CO2
normalde 35 ile 45
mmHg aras>nda de¤iflir. Pa
CO2
35 mmHg'nin alt>nda ise hiperventilas-
yon ve solunumsal alkaloz oldu¤u söylenir. E¤er Pa
CO2
45 mmHg'den
büyükse hipoventilasyon, hiperkapni ve solunumsal asidoz vard>r, ve
Pa
CO2
50 mmHg'y> aflm>flsa solunumsal yetmezlik mevcuttur.
pH ve HCO
3
-
konsantrasyonunun ölçümü hiperkapni, hipokapni,
solunumsal alkaloz ve solunumsal asidozun akut veya kronik oldu¤u-
nu belirlemek için kullan>labilir. Bu tür tespit HCO
3
-
tampon sistemi
için Henderson-Hasselbach eflitli¤ine dayan>r:
pH = 6.1 + log
10
[HCO
3
]/0.003 Pa
CO2
(1)
Bu eflitli¤i korumada, böbrekler pH'daki düflüfl veya yükselmeyi
tamponlamak için dereceli olarak HCO
3
-
tutulup veya sal>n>ncaya ka-
dar Pa
CO2
'deki akut art>fl ve azalmalar pH'da düflüfl veya art>fla neden
olur (Bölüm 119).
pH normalde 7.35 ile 7.45 aras>ndad>r. Pa
CO2
'deki akut bir art>fl
pH'n>n 7.35'in alt>na düflmesine yol açar, bu durum akut solunumsal
asidoz olarak isimlendirilir. E¤er Pa
CO2
artm>flsa, pH normalin alt>nda-
d>r, ve HCO
3
-
konsantrasyonu artm>flt>r, hastada ya kompansatuvar
metabolik asidozla birlikte kronik solunumsal asidoz ya da eflzamanl>
fakat kompansatuvar olmayan metabolik asidozla birlikte süresi bilin-
meyen bir solunumsal alkaloz vard>r.
Di¤er taraftan, Pa
CO2
'deki akut bir azalma, pH'n>n 7.45'in üzerine
ç>kmas>na neden olur, böylece akut bir solunumsal alkaloz ortaya ç>-
kar>r. E¤er Pa
CO2
düflmüfl ise, pH normalin üzerindedir, ve HCO
3
-
kon-
santrasyonu düflmüfltür, hastada ya kompansatuvar metabolik asidoz-
la birlikte kronik bir solunumsal alkaloz ya da efl zamanl> bir metabo-
lik asidozla birlikte süresi bilinmeyen bir solunumsal alkaloz vard>r.
Transkütanöz Karbondioksid Bas>nc> Ölçümü
Cilde yerlefltirilen bir elektrod yard>m>yla transkütanöz CO
2
ölçü-
lerek Pa
CO2
hesaplanabilir. Elektrod >s>t>ld>¤> için, bu de¤er genellikle
Pa
CO2
den yüksektir, ancak transkütanöz CO
2
bas>nc> yak>n bir Pa
CO2
tahmini elde etmek için düzeltilebilir. Transkütan O
2
de¤erlerine kar-
fl>n, transkütan CO
2
bas>nc> cilt perfüzyonundaki de¤iflikliklere göre-
celi olarak duyars>zd>r ve yaflla önemli de¤ifliklik göstermez. CO
2
ba-
s>nc>n>n transkütan monitörizasyonu daha yayg>n olarak tekrarlay>c>
perkütan arteriyel ponksiyon veya arteriyel kateterlerin kullan>fls>z ol-
du¤u yenido¤anlarda uygulanm>flt>r.
End-Tidal Karbondioksid Bas>nc>n>n Ölçülmesi
Tüm yafllardaki entübe hastalarda, Pa
CO2
ekspire edilen gazdaki
end-tidal CO
2
bas>nc>n>n ölçülmesiyle hesaplanabilir. End-tidal
CO2
bas>nc> hem soluktan solu¤a de¤erlerini gösteren bir kapnometreyle
veya ayn> zamanda dalga formunu da gösteren bir kapnograf ile ölçü-
lebilir.
Kapnogram (fiekil 104-2A) kapiller sonundaki kanla dengede olan
alveoler gazdaki CO
2
bas>nc>na ek olarak CO
2
de¤iflimine kat>lmayan
çeflitli ölü boflluk kompartmanlar>ndaki-cihaza ba¤l>, anatomik, ve al-
veoler-CO
2
bas>nçlar>n>n ard>fl>k ölçümlerini yans>t>r. Alveoler gazda
CO
2
varl>¤>n> ve ölü boflluk alanlar>nda minimal miktarda gaz oldu¤u-
nu gösteren bir platoya ulafl>ld>¤>nda end-tidal CO
2
bas>nc>, genellikle 1-
5 mmHg'n>n alt>nda olsa da, Pa
CO2
ile benzer olmal>d>r. Sistemik arteriyel
kan ve end-tidal gazdaki CO
2
bas>nc> için elde edilen örnekler eflzamanl>
olarak ölçülürse, CO
2
bas>nçlar> aras>ndaki korelasyon bilinebilir.
Kronik obstrüktif akci¤er hastas>nda (KOAH; Bölüm 88) ortaya ç>-
kabildi¤i gibi perfüzyona oranla alveoler ventilasyon azald>¤>nda,
kapnogramda plato olmayabilir ve end-tidal CO
2
bas>nc> ve Pa
CO2
ara-
Bölüm 104
Yo¤un Bak>mda Solunum Monitörizasyonu
719
K>s>m X
Yo¤un Bak>m
104
YO/UN BAKIMDA SOLUNUM
MON
John M. Luce
fiEKndan kaydedilen gö¤üs kafe-
si (GK), kar>n (K) hareketleri ve bunlar>n ortalamas>na (VT) ait e¤riler. çizgileri maksimum inspiratuvar volüm s>ras>nda çizilmifltir. (Dantzker DR,
Tobin MJ: Monitoring respiratory muscle function. Respir Care 1985;30:422-
428'den.)