background image
TIBBA YAKLAfiIM
T>p, bilim ve bilimsel yöntemlerle hekimlik sanat>n> birlefltiren bir
meslektir. Hastayla ilgilenme sanat>, insanl>¤>n kendisi kadar eskidir.
Modern zamanlarda bile bak>m ve yard>m etme sanat>, biny>llar için-
de geliflen sa¤duyu ve t>bbi ahlaka yeni sistematik yaklafl>m>n (Bölüm
2) rehberli¤iyle, t>bb>n temelini oluflturur. Bu insanc>l özellikler olma-
dan modern t>p biliminin uygulamalar> eksik, yarars>z ve hatta zarar-
l> olur.
Eski zamanlar>n ve ça¤dafl olmayan kültürlerin flifac>lar> hastaya
yard>m etmek için çeflitli giriflimler denemifllerdir. lar>,
flimdi kan>tlanm>fl ilaçlar>n temelini oluflturan aktif maddeleri içer-
mekteydi (Bölüm 27). Di¤erleri ise (Bölüm 36), ikna edici kan>t olma-
mas>na karfl>n günümüze kadar ulaflm>flt>r. Modern t>p bu kan>tlanma-
m>fl yaklafl>mlar>n ifle yarama olas>l>¤>n> gözden kaç>rmamal>; ama ge-
leneksel veya yeni gelifltirilen tüm giriflimlerin yararl> etkilerinin bi-
limsel temelini belirlemek amac>yla araflt>rmaya devam etmek rehber
ilke olarak kabul edilmelidir.
Bak>m ve yard>m etmenin uzun ve ço¤unlukla bilinen geçmifline
k>yasla, t>bb>n bilimsel temelleri oldukça yenidir. anlafl>lmas> ve dolafl>m sisteminin normal fizyolojisinin-bugüne kadar
do¤rulu¤u genifl olarak tart>fl>lmas>na ra¤men-son tan>m> d>fl>nda, mo-
dern t>bb>n hemen hemen tümü son 150 y>lda yap>lan kefliflere daya-
n>r. 19. yüzy>l>n sonuna kadar t>p bilgisindeki yetersizli¤e en iyi örnek
belki de hastaneler ve hastane bak>m>d>r. Hastaneler, insanlar>n baflka
yerde bulamayaca¤> kadar iyi bir bak>m sa¤lasa da sa¤l>¤> düzeltti¤i-
ne iliflkin çok kan>t yoktur. Hospitalizasyon terimi, hastane bak>m>nda
uzmanl>¤> de¤il, hastanenin yol açt>¤> iatrojenik s>k>nt>lar>n bütününü
ifade etmek için kullan>l>rd>.
Bak>m ve yard>m etmenin insanc>l özellikleri, bilinen veya kuflku-
lan>lan hastal>¤> olanlara t>p biliminin nas>l uygulanaca¤> veya uygu-
lanabilece¤i bilgisi ile tamamlanmad>¤> takdirde baflar> flans> azal>r. Bu
bilgi olmad>¤> zaman; bak>m uygunsuz veya yanl>fl, yard>m etme de
e¤er hastan>n uygun bilimsel-medikal yard>m almas>na engel olacak
ise etkisiz ve yarars>z olabilir. The Cecil Textbook Of Medicine, iç has-
tal>klar> bilim dal>na odaklanm>flt>r; bu kitapta detayl> bir flekilde kap-
sanan nöroloji ve dermatoloji de oldukça yeni evrimsel dallard>r. Yay-
g>n olarak yanl>fl anlafl>lan iç hastal>klar> terimi, 19. yüzy>lda Alman-
ya'da gelifltirilmifltir. Inneren Medizin klinik t>ptan ay>rdedilmelidir,
çünkü yaln>z klinik manifestasyonlar>n belirti ve seyrinin de¤il, hasta-
l>klar>n fizyoloji ve kimyas>n>n da üzerinde durmufltur. The Cecil Text-
book Of Medicine bu gelene¤i izleyerek patofizyolojik anormalliklerin
nas>l belirti ve bulgulara neden olabilece¤ini göstermekte, ve tedavile-
rin altta yatan patofizyolojiyi nas>l düzeltti¤i ve hastan>n nas>l kendini
iyi hissetti¤inin üzerinde durmaktad>r.
Modern t>p; eski organ fizyolojisinden selüler, subselüler ve gene-
tik mekanizmalar>n gittikçe artan detayl> anlay>fl>na h>zl> bir geçifl yap-
m>flt>r. Günümüzde insan ba¤>fl>kl>k sisteminin ve yabanc> antijenlere
cevab>n>n anlafl>lmas>, mikrobik patogenez ve inflamatuar hastal>kla-
r>n patogenezinin (Bölüm 277) anlafl>lmas>na rehberlik etmifltir (42-46.
Bölümler).
Sa¤l>k, hastal>k ve insan>n çevreyle etkileflimi büyük oranda gene-
tikle belirlenir. Birçok duruma ilaveten, bu tek bir genle de belirlene-
bilir (Bölüm 39); t>p bilimi çok genli karakterlerin alt>nda yatan inte-
raksiyonlar> giderek daha fazla anlamaktad>r (Bölüm 40). Yak>n gele-
cekte sa¤l>k hizmeti ve t>p her bireyin genetik profiline göre düzenle-
necek, bu geliflme hem presemptomatik hastal>k tedavisine, hem de
semptomatik hastal>klara yeni tedavi yaklafl>mlar>na yol açacakt>r. Gü-
nümüzde, proteinlerin yap> ve fiziksel formlar>na iliflkin bilgiler, orak
hücreli anemi (Bölüm 167) ve Creutzfeldt-Jacob hastal>¤> (Bölüm 442)
gibi farkl> anormallikleri aç>klamaya yard>mc> olmaktad>r. Genlerin
normal ve anormal protein ekspresyonu olan proteomiks, daha spesi-
fik ve etkin tedavileri hedefleyen ilaçlar gelifltirmekte ola¤anüstü
umut vaad etmektedir.
Temel insan biyolojisindeki bu ilerlemelerle ayn> zamanda, bilim-
sel geliflmelerin hastaya ve topluluklara uygulanmas>n> de¤erlendir-
me yöntemlerinde de dramatik bir de¤iflim olmufltur. Bazen birçok
merkezde binlerce hastayla yap>lan randomize kontrollü çal>flmalar,
tan> ve tedavi giriflimlerinin kâr ve zarar>n> ölçmek için anekdotlar>n
yerini alarak tercih edilen yöntem olmufltur (Bölüm 9). Çal>flmalar, bi-
yolojik etkiyi gösterenden doz flemalar>n> ve toksisiteyi gösterenlere ve
sonunda gerçek klinik etkiyi de¤erlendirenlere do¤ru gelifltikçe ölçüm
birimleri de subjektif doktor veya hasta izlenimlerinden morbidite, ya-
flam kalitesi, fonksiyonel durum ve di¤er hastaya yönelik yararlar>n
geçerli ölçümlerine do¤ru de¤iflmifltir (Bölüm 10). Klinik araflt>rman>n
bilimsel yöntemlerindeki bu ilerlemeler klinik uygulamada akut miyo-
kard enfarktüsünün rekanalizasyon tedavisi (Bölüm 72) gibi ola¤and>-
fl> de¤iflimlere yol açm>flt>r ve asemptomatik ventriküler aritmilerin
ilaçlarla azalt>lmas> gibi ara sonuçlara güvenmenin mortaliteyi azalta-
ca¤> yerde artt>rd>¤>n> göstermifltir. 21. yüzy>l>n doktoru temel biyolo-
jideki ilerlemeleri anlad>¤> kadar tan> ve tedavi giriflimlerinde uygula-
nan klinik çal>flma tasar>m>n>n temellerini de anlamal>d>r.
r>l>rken daha
homojen hastal>k özelli¤ine sahip olan daha az say>da hasta seçimi için
araflt>rmac>lara yard>mc> olarak klinik çal>flmalara yaklafl>m> s>n>flan-
d>rma ve seçmede yararl> olacakt>r.
T>bbi bilgideki patlama, bafllang>çta organ sistemleri ile tan>mla-
nan, günümüzde ise temel aktivite merkezli (hastanede yatan - ayak-
tan baflvuran), el becerisine dayal> veya araflt>rmaya kat>l>m gibi gittik-
çe artan uzmanlaflma ve alt uzmanlaflmaya yol açm>flt>r. Ancak, son
zamanlarda, ayn> temel moleküler ve genetik mekanizmalar>n bütün
organ sistemleri arac>l>¤> ile uygulanabilece¤i ve randomize çal>flmala-
r>n ve dikkatli klinik gözlemin bilimsel metodolojilerinin t>bb>n tüm
alanlar>n> kapsad>¤> giderek daha belirgin hale gelmektedir.
HASTAYA YAKLAfiIM
Hastalar s>kl>kla yak>nmalarla (semptomlarla) baflvururlar. Bu
semptomlara muayenede (bulgular) veya laboratuar testlerinde anor-
mallikler efllik edebilir. Tersine, asemptomatik hastalarda bulgular ve-
ya laboratuar anormallikleri ve semptomlar veya bulgular olmadan la-
boratuar anormallikleri de görülebilir.
Semptomlar ve bulgular s>kl>kla, genifl bir aral>ktaki patofizyolojik
de¤iflimlerin ortak son noktas> olan sendromlar> tan>mlarlar. <ç hasta-
l>klar>n>n esas temeli, semptom ve bulgular>n patofizyolojik aç>klama-
s>n> yaparak tan> koymak ve tedavinin anormal semptom ve bulgular>
bask>lamak yerine altta yatan bozuklu¤un düzeltilmesini sa¤lamakt>r.
Hastalar doktora baflvurduklar>nda bilinen durumlar>n belirti ve
alevlenmelerine veya belirli bir organ sisteminin fonksiyon bozuklu-
¤unu düflündüren semptom ve bulgulara sahip olabilirler. Bazen
semptom ve bulgular>n flablonu belli bir hastal>k için oldukça muhte-
mel hatta patognomonik olabilir. Doktorun belli bir hastal>k üzerine
odakland>¤> bu gibi durumlarda, The Cecil Textbook of Medicine kul-
lan>m> kolay bir kaynakt>r. Hastan>n akut miyokard enfarktüsü
(Bölüm 72), kronik obstrüktif akci¤er hastal>¤> (Bölüm 88), obstrüktif
üropatisi (Bölüm 124), inflamatuar ba¤>rsak hastal>¤> (Bölüm 144), saf-
ra tafl> (Bölüm 159), romatoid artriti (Bölüm 285), hipotiroidisi (Bölüm
244), tüberkülozu (Bölüm 345) oldu¤unda veya bilinen tüm t>bbi du-
rumlarda bu kitap o hastal>¤>n seyrini, patofizyolojisini, tan>s>n>, teda-
visini ve prognozunu içerir.
Ancak birçok hasta k>sa sürede belli bir hastal>k veya nedene ba¤-
lanamayan semptomlarla, bulgularla veya laboratuar anormalliklerle
baflvurabilirler. s> (Bölüm 48), ishal (Bölüm 143),
boyun veya s>rt a¤r>s> (Bölüm 423) ise veya 100'den fazla s>k rastlanan
semptom, bulgu veya laboratuar bozukluk için The Cecil Textbook of
Medicine, tablolar, flekiller ve bölümlerle tan> ve tedavi yaklafl>m>na
rehberlik eder (Tablo 1-1). Bilinen hastal>klara ve tan> konulmam>fl
anormalliklere ikili yaklafl>m yoluyla bu kitap güncel t>p uygulamala-
Bölüm 1
T>bba, Hastaya ve T>p Mesle¤ine Yaklafl>m: Ö¤renilen ve l Bir Meslek Olarak T>p
3
1
TIBBA, HASTAYA VE
TIP MESLE/YAKLAfiIM: Ö/RENVE MESLEK OLARAK TIP
Lee Goldman ve Dennis Ausielo