background image
kolaylaflt>r>r. Bu kanal>n 1,25(OH)
2
D
3
ve östradiol taraf>ndan ayr> ayr>
kontrol edilebilmesi, potansiyel önemini göstermektedir. Ca hücre içi-
ne girdikten sonra f>rçams> kenar>n taban>ndan bazolateral plazma za-
r>na hareket eden ve burada plazma membran> ile birleflen vezikülle-
rin içindeki yüksek afiniteli Ca ba¤lay>c> protein olan kalbindin 9
kD'ye ba¤lan>r. Ca'un hücrenin içinden d>flar> at>lmas> için düflük afi-
niteli, yüksek kapasiteli Na-Ca de¤ifltirici ve yüksek afiniteli Ca-, Mg
ba¤>ml> ATPaz gerekebilir.
Fosfor
PO
4
ço¤u g>da grubunda bulunur ve PO
4
emilimi diyetle al>nan
PO
4
al>m> ile çizgisel olarak artar. Diyette normal-yüksek miktarlarda-
ki PO
4
al>m>nda emilim büyük oranda, luminal PO
4
konsantrasyonla-
r>na ba¤>ml> olan pasif diffüzyonel mekanizma ile gerçekleflir. Lümen-
deki konsantrasyonun 2.0 mM'den (mg/31= mmol PO
4
) az oldu¤u,
düflük PO
4
al>mlar>nda emilim büyük oranda, 1,25(OH)
2
D
3
taraf>ndan
uyar>lan, aktif, hücre arac>l> transport ile gerçekleflir. PO
4
hücresel do-
kular>n major içeriklerinden bir tanesidir, bu nedenle diyetle al>nan
fosfor genellikle 20 mmol/günden fazlad>r. Yeterli al>m s>ras>nda (25-
60 mmol/gün) PO
4
emilim oldukça etkilidir ve diyetteki PO
4
'ün %60-
80'ini emilir. Net sekresyon sadece diyetteki PO
4
oldukça düflük (<10
mmol/gün) oldu¤unda görülür, luminal konsantrasyonlar düflük ol-
du¤unda 1,25(OH)
2
D
3
jejunal PO
4
emilimini uyar>r. Örne¤in vitamin
D eksikli¤i olan hastalarda veya serum 1,25(OH)
2
D
3
seviyelerinin dü-
flük oldu¤u kronik böbrek yetmezli¤i durumlar>nda hastaya
1,25(OH)
2
D
3
verilmesi ile net PO
4
emilimi artar. Net PO
4
emilimi lu-
minal konsantrasyonlar normal veya yüksek, hatta ­kronik böbrek
yetmezli¤inde de oldu¤u gibi- serum 1,25(OH)
2
D
3
düzeyleri saptana-
mayacak kadar düflük oldu¤unda bile, kolayl>kla tespit edilebilirdir.
Transselüler PO
4
transportu f>rçams> kenardan içe ak>flla, elektro-
kimyasal gradiyentlere karfl> ba¤>ml> bir transportla veya Na gibi bir
katyonun hücre içine girifli ile birlikte giden sekonder aktif transport
sayesinde gerçekleflir. 1,25(OH)
2
D
3
1.0 mM'luk bir afinite katsay>s> ile
net PO
4
absorpsiyonunu uyar>r. Bu nedenle 1.0 mM'den yüksek lumi-
nal PO
4
konsantrasyonlar>nda diffüzyonel PO
4
emilimi bask>nd>r ama
luminal PO
4
konsantrasyonlar> düflük oldu¤unda transselüler meka-
nizma aktif hale geçer. Doyurulabilir aktif transport mekanizmas> pri-
mer olarak proksimal duodenum ve jejunumda ve daha az oranda dis-
tal ileumda mevcuttur. Kolonda net PO
4
emilimi olmaz.
Magnezyum
Mg yüksek oranda hücresel olan g>dalarda boldur ve al>m> toplam
kalori al>m> ile lineer iliflkilidir. 7-30 mmol (mg/24= mmol)/günlük
normal Mg al>mlar>nda fraksiyonel Mg emilimi ortalama %35-40't>r ve
net intestinal Mg emilimi diyetteki Mg ile do¤rudan iliflkilidir. 2
mmol/günden yüksek Mg al>mlar>nda, al>m sekresyonu geçti¤inde
net Mg emilimi olur. 1,25(OH)
2
D
3
Mg absorpsiyonunu uyarmaz ve se-
rum 1,25(OH)
2
D
3
ve net Mg emilimi iliflkili de¤ildir. Diyetteki PO
4
ve
diyetteki di¤er baz> anyonlar Mg ile absorbe edilemeyen kompleksler
oluflturarak ve Mg emilimini azalt>rlar.
rsak ve kolondaki absorptif ve sekretuar Mg ak>fllar> vol-
taj ba¤>ml> ve voltajdan ba¤>ms>z içeriklerden oluflur, bunlar>n s>ra ile
paraselüler ve selüler yolaklar> temsil etti¤i düflünülmektedir. Parase-
lüler yolak boyunca meydana gelen pasif diffüzyonel absorpsiyonun
ard>ndaki itici güç intestinal luminal Mg konsantrasyonlar>d>r. Selüler
Mg transportu, toplam Mg transportu ile karfl>laflt>r>ld>¤>nda küçüktür.
Böbrekteki l>m
Ca, Mg ve PO
4
dengelerindeki hassas düzeltmeler böbrek düze-
yinde gerçekleflir. Böbreklerde filtre edilen yükler ve tübüler reabsorp-
siyonlar, vücudun de¤iflen mineral ihtiyaçlar> ve al>m ve net emilim-
lerdeki genifl varyasyonlar>n etkisi alt>nda, s>k> flekilde kontrol edilir.
Kalsiyum
Glomerüler filtrattaki Ca'un düzeyi yaklafl>k %98'i tübüler reab-
sorpsiyona u¤rar, böylece serum Ca
2+
ve idrar Ca
+2
at>l>m> regüle edi-
lir. Ultrafiltrasyona u¤rayan Ca serumda kompleks yapm>fl ve iyonize
Ca fraksiyonlar>ndan oluflur ve Ca konsantrasyonu yaklafl>k 1.5 mM
oldu¤unda glomerülde tam filtrasyona u¤rar. Her gün filtre edilen
yüksek Ca miktar> 270 mmol'ün üzerindedir. ESS'de bulunan Ca
miktar>nda ve net intestinal Ca emiliminde fazlad>r. Bu nedenle nötral
Ca dengesini korumak için filtre edilen Ca'n>n neredeyse %98 geri
emilmelidir. Filtre edilen Ca'un %70 kadar> proksimal tübüllerde, bas-
k>n olarak pasif mekanizmalar ile reabsorbe olur. Bir di¤er %20'lik bö-
lüm Henle kulpunun asendan aya¤>ndan (HKKK) geri emilir.
HKKK'n>n bazolateral membranlar>nda CaR mevcuttur ve ESS ve pe-
ritübüler Ca'daki art>fllar CaR'y> stimüle eder. CaR lümendeki pozitif
voltaj> düflürerek Ca reabsorpsiyonunu azalt>r. Distal tübüllerde Ca-
selektif renal epitelyal TRPV5 kanal> Na ile karfl>laflt>r>ld>¤>nda, Ca'a,
daha geçirgendir ve 1.25(OH)
2
D
3
ve estradiol bu geçirgenli¤i artt>r>r.
Distal tübül segmentlerinde kalbindin 28 kD ve kalbindin 9 kD Ca di-
füzyonunu kolafllaflt>r>r ve Na-Ca de¤ifltiricisi ve bir Ca-ATPaz Ca'u
plazma membran>ndan d>flar> atar. Bu segmentte Ca genellikle Na'u
takip ederken Ca ve Na'un reabsorpsiyonu ve ekskresyonu z>t olabilir.
Toplama kanal> Ca reabsorpsiyonu yap>lan son bölümdür, burada fil-
tre edilen yükün %5'inden az> emilir. Ca'u geri emen birkaç tane tübü-
ler segmentten sonra filtre edilen Ca yükünün yaklafl>k %2'sini içeren
nihai idrar oluflur.
ran faktörler Tablo
263-3'de listelenmektedir. Hacimdeki art>fl ve azalma idrar Ca ve Na
ekskresyonlar>n> s>ra ile artt>r>r ve azalt>r. Hiperkalsemi ultrafiltrata
geçen Ca miktar>n> artt>r>r ama glomerüler filtrasyon h>z>n> (GFR) dü-
flürür. Hiperkalsemi ayr>ca proksimal tübül, HKKK ve distal k>vr>ml>
tübüllerde gerçekleflen Ca reabsorpsiyonunu da azalt>r ve bunun so-
nucunda idrarda Ca ekskresyonu Na'dan daha fazla hale gelir.
HKKK'da hiperkalseminin CaR aktivasyonu Ca reabsorpsiyonunu
azalt>r; Ca ayr>ca parasellin-1 taraf>ndan kontrol edilen Ca ve Mg ge-
çirgenli¤ini de¤ifltirebilir ve her iki iyonun geri emilimini azaltabilir.
PTH de, GFR'yi azaltarak ve tübül reabsorpsiyonunu stimüle ederek
Ca reabsorpsiyonunu regüle eden temel etkenlerden bir tanesidir.
PTH ayr>ca HKKK aktif Ca transportunu artt>r>r ve distal k>vr>ml> tü-
bülde reabsorpsiyon için TRPV5'i açar. PTH net Ca reabsorpsiyonunu
artt>rmas>na ra¤men primer hiperparatiroidizmi olan hastalar s>kl>kla
hiperkalsiüriktir çünkü artan tübül Ca reabsorpsiyonu hiperkalsemiyi,
dolay>s> ile filtre edilen Ca yükünü artt>r>r ve hiperkalsiüriye neden
olur (Tablo 263-3). Baz> malign tümörler taraf>ndan salg>lanan PTH
iliflkili peptit (PTHrP) nefron boyunca PTH'n>n etkilerini taklit eder.
1,25(OH)
2
D
3
'ün böbrek üzerindeki etkileri tam olarak anlafl>lamam>fl-
t>r ama bilinen etkileri aras>nda Ca reabsorpsiyonunu düflüren CaR
ekspresyonunun stimülasyonu ve Ca reabsorpsiyonunu artt>ran kal-
bindin 28 kD'de art>fl vard>r. Vitamin D eksikli¤i Ca reabsorpsiyonunu
PTH düzeylerinden ba¤>ms>z flekilde azalt>r. PO
4
verilmesi, distal Ca
reabsorpsiyonunu artt>rarak ve PTH'yi uyararak idrarda Ca at>l>m>n>
azalt>r. Diyette PO
4
k>s>tlamas> distal nefrondaki etkiler nedeniyle hi-
perkalsiüriye neden olur. Akut ve kronik metabolik asidoz idrarda Ca
ekskresyonunu artt>r>r ve alkoloz idrarda Ca at>l>m>n> azalt>r.
Bölüm 263
Mineral ve Kemik Homeostazi
1874
K>s>m XX
Kemik Hastal>klar>
TABLO 263-3
RENAL KALS
ARTTIRAN VEYA AZALTAN FAKTÖRLER
Hiperkalsemi Hipokalsemi
Böbrek yetmezli¤i
Ekstraselüler s>v> hacminde azalma
Hipokalsemi
Tiazid diüretikleri
Fosfat verilmesi
Metabolik alkoloz
Paratiroid hormon
Paratiroid hormon iliflkili peptit
Ailesel hipokalsiürik hiperkalsemi
Ekstraselüler s>v> hacminde
art>fl
Hiperkalsemi
Loop diüretikleri
Diyette fosfor
k>s>tlamas>
Metabolik asidoz
Otozomal dominant
hipokalsemi
Dent hastal>¤>
Bartter sendromu
Glomerüler Filtrasyon
Artm>fl Azalm>fl
Tübüler Reabsorpsiyon
Artm>fl Azalm>fl