tad>r. Buna karfl>n, 1900'de 65 yafl ve üzeri 3 milyon kifli mevcuttu ve
bu nüfusun %4'ünü yans>tmaktayd>. 2030 y>l>nda ABD nüfusunun
%20'sinin 65 yafl üzerinde olaca¤> düflünülmektedir. Bu art>fllar, son
yüzy>l içinde yaflam beklentisindeki dramatik art>fl> yans>tmaktad>r:
1900'de do¤um an>nda ortalama yaflam beklentisi erkekler için 48 y>l,
kad>nlar için 51 y>l iken; 1997'de yaflam beklentisi s>ras>yla 75 ve 80 y>-
la yükselmifltir. fiimdi toplumun büyük bir yüzdesi 65 yafl sonras>nda
tatmin edici say>da y>l yaflamaktad>r.
rak, pek çok kronik hastal>¤a sahip kiflilerin önemli bir yüzdesi 65 yafl
üzeridir (Tablo 21-1). Bu hastal>k yükünün sonucu olarak 65 yafl ve
üzeri kifliler ABD sa¤l>k harcamalar>n>n %27'sinden sorumludur. Yafl-
l> eriflkinler, y>lda ortalama 11 poliklinik vizitine baflvurmaktad>r. Yet-
miflbefl ve üzerindeki yafltakiler tüm yafltakilere k>yasla iki kat> kadar
s>kl>kta acil servise baflvurmaktad>r. Yafll> eriflkinler sa¤l>k hizmetleri-
ni en s>k kullanan gruptur; buna poliklinik viziti, hastane bak>m>, ev-
de bak>m ve hemflirenin evde bak>m> hizmetleri dahildir.
De¤ifliklikler
2002'de 65 yafl ve üzeri kiflilerin %37'si mükemmel veya çok iyi sa¤l>k
durumuna sahip olarak bildirilmifltir. Sa¤l>kla ilgili davran>fllar>n ve
sonuçlar>n önemli bir belirleyicisi olan e¤itim durumu da artmaktad>r.
1950 y>l>nda 65 yafl ve üzerindekilerin %70'i sekizinci s>n>f ve alt>na ka-
dar okumuflken %3'ü ise 4 y>l veya üzerinde üniversite okumufllard>;
2004 y>l>nda bu rakamlar %14 ve %19 olarak de¤iflti. 1950 y>l>nda 65
yafl ve üzeri kiflilerin %17,7'si lise ve üzeri diplomaya, %3,6's> üniver-
site derecesi ve üzerine sahipken; 1998'de bu yüzdeler %67 ve %14,8'e
yükselmifltir. Kronik hastal>klar>n ve yafll>l>¤>n olumsuz sonucu olan
fiziksel yetersizlik yafll> eriflkinlerin %40'>nda bildirilmifltir. Ancak, ka-
lan %60'l>k kesimin fiziksel yetersizli¤i yoktur ve fiziksel yetersizlik
oranlar> son 10 y>ld>r düflüyor gibi görünmektedir.
ölüm nedeniydi. 2002 y>l>nda 65 yafl ve üzerindeki kiflilerde ölümün en
baflta gelen sebebi kalp hastal>klar>, daha sonraki s>ralarda ise kanser,
inme, kronik obstrüktif akci¤er hastal>¤>, pnömoni, influenza ve Alz-
heimer Hastal>¤> (Tablo 21-2) gelmektedir. Say>lan ilk üç hastal>k tüm
ölümlerin %60'>n> oluflturmaktad>r. 85 yafl ve üzeri kiflilerde kalp has-
tal>¤> tek bafl>na ölümlerin %40'>ndan sorumludur. Alzheimer hastal>-
¤>, 85 yafl ve üzerindeki beyaz kad>nlarda alt>nc> s>radaki ölüm sebe-
biyken zenci kad>nlarda ve her iki >rktaki erkeklerde daha seyrek gö-
rülen bir ölüm sebebidir.
risk faktörlerinin azalt>lmas> ve yaflam stili de¤iflikliklerinin kombinas-
yonuna ba¤l>d>r. Buna ters olarak, kanser, pnömoni ve influenzaya
ba¤l> ölümler az miktarda yükselmifl, kronik alt solunum yolu hastal>-
¤>na ve diabetes mellitusa ba¤l> ölümler s>ras>yla %61 ve %44 yüksel-
mifltir. Sa¤l>k durumundaki geliflmeler ve mortalite h>z>ndaki düflüflle
ilgili kan>tlar sonucu, yaflla ilgili geliflen baz> sonuçlar>n kaç>n>lmaz ol-
mad>¤> veya etkili korunma ve tedavi ile bu sonuçlar>n bafllamas>n>n
kiflinin ileri yafllar>na kadar geciktirilebilece¤i sonucuna var>labilir.
Yafll> eriflkinlerde 5 y>ll>k mortalitenin belirleyicilerinin araflt>r>ld>¤> bir
çal>flmada birden çok sa¤l>k göstergesinin ifltirak etti¤i bulunmufltur:
Bunlar sosyodemografik karakteristikler, sa¤l>kla ilgili al>flkanl>klar,
kardiyovasküler risk faktörleri, klinik ve subklinik hastal>klar, fiziksel
yetersizlik ve kognitif bozukluktur (Tablo 21-3). Bu risk faktörleri ve
durumlar dikkate al>nd>¤>nda, 85 yafl>na kadar yafl>n kendisi mortalite
belirleyicisi olarak daha az önemli olmaktad>r.
lanmas>n>n gere¤i ortaya ç>kmaktad>r. 65 yafl>ndan sonra kiflilerin
%80'i bir veya birden fazla kronik hastal>k bildirmektedir ve kronik
hastal>klar yaflla birlikte artmaktad>r. Örne¤in 2002 y>l>nda artrit, 18-44
yafl aras>ndaki eriflkinlerde %8, 45-64 yafl aras>nda %30, 65 yafl üzerin-
de %48 s>kl>kla bildirilmektedir (Tablo 21-4). Ciddi haf>za kayb> gibi
durumlar>n da prevalans> yaflla birlikte h>zla artmaktad>r (fiekil 21-1).
En yafll> yafl grubunda artrit, diabet, hipertansiyon ve serebrovasküler
hastal>klar beyazlara göre Afrikal> Amerika'l>larda daha s>k görülmek-
tedir. Genel olarak, mükemmel veya çok iyi sa¤l>k durumuna sahip ol-
du¤u bildirilenlerin yüzdesi yaflla birlikte azalmakta, 2002 y>l>nda 25-
44 yafl aras>nda %72, 45-54 aras> %60, 55-64 aras> %52, 65 yafl ve üze-
rinde %37.
t>lan 65 yafl ve üzerindeki 6000 erkek ve kad>nda, %31'i klinik kardiyo-
vasküler hastal>k kan>t>na sahipken, %37'sinde invaziv olmayan yön-
temlerle belirlenen subklinik hastal>k mevcuttu. Bu subklinik hastal>k,
baz> durumlarda henüz tan> konmam>fl durumlarla birlikte olabilir.
Örne¤in, CVHS'ye göre kat>lm>fl hastalar>n %28'inde inme öyküsü ol-
mad>¤> halde manyetik rezonans görüntüleme ile enfarkt benzeri lez-
yonlar bulunmufltur. Genel olarak, subklinik kardiyovasküler hasta-
l>klar yafll> eriflkinlerin klinik kardiyovasküler hastal>k gelifltirmesinde
di¤er klasik risk faktörlerinden daha güçlü bir belirleyicidir. Bu epide-
miyolojik veriler, tan>sal ve korunma yaklafl>mlar>nda subklinik hasta-
l>klar>n saptanmas>n>n hedeflenmesinin gere¤ini ortaya koymufltur.
rak tan>mlanamayacak durumlar>n da dahil oldu¤u pek çok faktörün
sonucudur. Yafll> eriflkinlerin üçte birinde oluflan düflmeler; yaralan-
malar, k>r>klar ve artm>fl fiziksel disabilite ve mortalite riski ile sonuç-
lan>r (Bölüm 23). Yafll> bir kiflide olumsuz etkileri olan ciddi kognitif
bozukluk (Bölüm 25 ve 26) ve üriner inkontinans (Bölüm 24), duyusal
izolasyona neden olan iflitme ve görme problemleri yafllanma ile s>k
görülmektedir.
morbidite ve subklinik hastal>klar>n daha s>k görülüyor olmas>d>r.
Hastal>klar>n>n s>k görülmesinin yan>nda, komorbidite (ya da ayn>
kiflide iki veya daha çok hastal>¤>n birlikte görülmesi) de s>kt>r. 65
yafl ve üzerindeki kiflilerden %50'si iki veya daha çok kronik hastal>-
¤a sahiptir ve bu hastal>klar mortalite gibi olumsuz sonuçlarda art-
m>fl riskle birliktedir. Baz> hastalarda kognitif bozukluk, önemli du-
rumlar>n semptomlar>n> maskeleyebilir. Bir hastal>¤>n tedavisi di¤e-
rini olumsuz etkileyebilir. Peptik ülser hastal>¤> öyküsü olan kifliler-
de inme önlenmesi için aspirin kullan>m> buna örnektir. Engelli veya
ba¤>ml> olma riski de mevcut hastal>klar>n say>s> artt>kça artar. Baz>
spesifik hastal>k çiftleri sinerjistik flekilde disabilite riskini artt>rabi-
lir. Örne¤in, artrit ve kalp hastal>¤> yafll> eriflkinlerin %18'inde birlik-
te görülür. Bu iki hastal>k tek tek görüldü¤ünde disabilite riskini 3-4
kat artt>rmakla beraber; ikisi birlikte görüldü¤ü durumda disabilite
riski 14 kat artmaktad>r.
EP