dayanabilen baz> ihtisas örgütlerinin önerilerinden daha temkinlidir.
USPSTF'nin vard>¤> sonuçlar aras>nda klinisyenlerin tarama testlerini
kullan>rken daha seçici olmalar> gerekti¤i; özellikle faydalar>n zararla-
ra karfl> dengelenmesi gereken zamanlarda, klinisyenlerin ve hastalar>n
belirli hizmetler hakk>nda karar almay> paylaflmalar> gerekti¤i; ve kli-
nisyenlerin programlaflt>r>lm>fl koruyucu vizitler d>fl>nda hizmet sun-
mak için f>rsatlardan yararlanmalar> gerekti¤i yer almaktad>r.
Periyodik sa¤l>k muayenesinin özgül bileflenleri, öykü ve risk de-
¤erlendirmesi, erken hastal>k ve de¤ifltirilebilir risk faktörleri için tara-
ma, sa¤l>kl> davran>fllar> teflvik etmek için dan>flmanl>k ve davran>flsal
giriflimler, afl>lamalar, farmakolojik korunma hakk>nda tart>flmad>r.
I ÖYKÜ VE R
Öykü ve risk de¤erlendirmesi di¤er koruyucu giriflimler hakk>n-
daki kararlar> yönlendirmek için önemli araçlard>r. Risk de¤erlendir-
mesi, ilave hizmetlerden (örn. kendi yafl gruplar> için genellikle öneril-
meyen tarama testleri veya afl>lamalar) fayda görebilecek veya spesifik
davran>flsal dan>flmanl>k ihtiyac> olan kiflileri belirleyebilir. Resmi sa¤-
l>k risk de¤erlendirmesi e¤er spesifik geri bildirimler ve hedeflenmifl
müdahaleler sa¤layan bir sisteme ba¤l>ysa koruyucu hizmetleri gelifl-
tirebilir. Risk de¤erlendirmesi afla¤>dakileri ele almal>d>r.
·
Tütün, alkol ve di¤er ilaçlar>n kullan>m> (özellikle enjektabl)
(Bölüm 30, 31, 32)
·
Diyet (Bölüm 232)
·
Fiziksel aktivite (Bölüm 14)
·
Cinsel yolla bulaflan hastal>klar (HIV dahil) veya istenmeyen gebe-
lik riskini artt>rabilen cinsel davran>fl (Bölüm 307, 410 ve 411)
·
Kanser ve kalp hastal>¤> için aile öyküsü
·
Yerleflim yeri (enfeksiyöz hastal>klar>n toplumsal riski) ve
·
Kronik hastal>klar ve kardiyovasküler risk faktörlerinin varl>¤>
(Bölüm 49)
ERKEN HASTALIK VEYA
ASEMPTOMAT<Ç
Her y>l farkedilmemifl hastal>klar> veya hastal>k için risk faktörle-
rini güvenilir flekilde tespit edebilmelerine dayan>larak yeni tarama
testleri uygulamaya girmekte ve pazara sürülmektedir. Fakat bir tara-
ma testinin rutin olarak kullan>ma de¤er olabilmesi için di¤er flartlar>n
karfl>lanmas> gerekir (Tablo 13-1). Taraman>n yararlar>, yalanc>-pozitif
ve yalanc>-negatif sonuçlar ve takip ifllemlerinin veya tedavilerin risk-
leri ve maliyetleri dahil potansiyel zararlar>na karfl> dengelenmelidir.
Testler yüksek spesifisiteye sahip oldu¤unda bile, e¤er kanser gibi s>k
olmayan durumlar için sa¤l>kl> popülasyonlar> taramak için kullan>l>-
yorsa, pozitif sonuçlar>n ço¤u yalanc>-pozitiflerdir (Bölüm 9). Tüm
toplum için sadece nispeten küçük say>da tarama testi için ikna edici
kan>tlar mevcuttur (Tablo 13-2), oysa di¤er testler ve giriflimler daha
yüksek riskli popülasyonlar için saklanmal>d>r (Tablo 13-3). Son ola-
rak, baz> s>k kullan>lan testler rutin tarama için önerilmemektedir
(Tablo 13-4). Di¤er tarama testlerinin ço¤u için lehte veya aleyhte bir
karar vermek üzere yeterli veri mevcut de¤ildir.
Depresyon
Depresyon yayg>nd>r ve s>kl>kla birinci basamakta tespit edilme-
mektedir (Bölüm 420). Basit tarama enstrümanlar>, majör depresyonlu
hastalar>n tespitini artt>rabilir. Sadece iki soru daha uzun enstrüman-
Bölüm 13
Periyodik Sa¤l>k Muayenesi
60
TABLO 13-1
ETK
GEREKS
Hastal>k, morbidite ve mortalitenin önemli bir nedenidir
Tarama, hastal>¤> erken, pre-semptomatik evrede tespit edebilir
Erken hastal>¤> veya risk faktörleri olan hastalar> taramak ve tedavi
etmek, semptomlarla baflvurduklar>nda tedavi etmekten daha iyi
sa¤l>k sonuçlar> verir
Tarama testi, hastalar ve klinisyenler için kabul edilebilirdir -güvenli,
uygun, kabul edilebilir yalanc>-pozitiflik h>z>, kabul edilebilir maliyetler
Erken tespit ve tedavinin faydalar>, taraman>n potansiyel zarar ve
maliyetlerini hakl> ç>karmak için yeterlidir
TABLO 13-2
ABD KORUYUCU H
GÜCÜNÜN GENEL NÜFUS <ÇÖNER
TARAMA
Boy ve a¤>rl>k periyodik olarak
Kan bas>nc> her 2 y>lda bir
Problem içicilik için tarama
Depresyon için k>sa tarama*
Tam kan kolesterolü ve HDL kolesterolü
erkekler
35, kad>nlar 45 yafl, ve di¤er KVH risk faktörleri; her 5
y>lda bir
Kolorektal kanser taramas>; Yafl
50 (seçenekler için yukar> bak>n>z)
Mamografi her 1-2 y>lda (± klinik meme muayenesi) kad>nlar
40
Papanicolaou (Pap) testi-en az>ndan 65 yafl>na kadar her 3 y>lda bir
Klamidya
25 yafl cinsel aktif kad>nlar ve risk alt>ndaki daha yafll>
kad>nlar
Kemik mineral dansite testi:
65 yafl kad>nlar ve 60-64 yafl risk alt>ndaki
kad>nlar
Görme taramas>: Yafl
65
için de¤erlendirme: Yafl
65
DANIfiMANLIK
Madde Kullan>m>
Sigaran>n b>rak>lmas>
Riskli veya zararl> alkol kullan>m>n>n azalt>lmas>
Araç kullanma, yüzme, su vas>talar>nda bulunma s>ras>nda
alkol/madde kullan>m>ndan kaç>nma
Diyet ve Egzersiz
Doymufl ya¤> k>s>tla; kalori dengesini muhafaza et; tah>llar>,
meyveleri ve sebzeleri vurgula
Yeterli kalsiyum al>m> (kad>nlar)
Düzenli fiziksel aktivite
Cinsel Davran>fl
CYBH korunmas>: Yüksek-riskli davran>fltan kaç>nma
kondomlar/kad>n bariyerleri ile spermisitler
Yaralanmalardan korunma
Emniyet kemerleri
Motosiklet/bisiklet/TKT kasklar>
Duman detektörü
Ateflli silahlar>n saklanmas>/uzaklaflt>r>lmas>
Difl Sa¤l>¤>
Difl sa¤l>¤> hizmetine düzenli vizitler
Florürlü difl macunu ile günlük f>rçalama
BA/IfiIKLAMALAR
Pnömokok ba¤>fl>klamas> (yafl
65)
fl>klamas> (y>ll>k, yafl
50)
Tetanoz-difteri (Td) tekrar> (her 10 y>lda)
K>zam>kç>k (do¤um ça¤>ndaki duyarl> kad>nlar)
FARMAKOLOJ
Folik asit içeren multivitaminler (gebe kalmay> planlayan kad>nlar)
Orta yafll> yetiflkinlerde ve kalp hastal>¤> için artm>fl riski olan
di¤erlerinde myokard enfarktüsünü önlemek için aspirinin yararlar>n>
ve zararlar>n> tart>fl>n
*Depresyon taramas>, depresyon tedavisi için sistemlerin mevcut oldu¤u yerlerde
en etkilidir.
Klinisyen dan>flmanl>¤>n>n bu davran>fl> etkilemedeki etkinli¤i ispatlanmam>flt>r.
Serolojik testler, belgelenmifl afl>lama öyküsü ve rutin afl>lama (tercihen k>zam>k,
kabakulak, k>zam>kç>k ile) eflde¤er kabul edilebilir alternatiflerdir.
HDL =Yüksek-dansiteli lipoprotein; KVH= kardiyovasküler hastal>k; CYBH = cinsel
yolla bulaflan hastal>k; TKT = tüm kara tafl>tlar>.