background image
Apokrin Ter Bezleri
Apokrin bezler erken puberteye kadar küçük olarak kal>rlar; pu-
berte ile birlikte büyür ve sekresyon yapmaya bafllarlar. Histolojik ola-
rak bu bezler dermis ve subkutan dokuda yerleflmifl k>vr>ml> sekretu-
ar bez ve iki tabaka epitel hücresinden oluflan düz ekskretuar kanal ol-
mak üzere iki k>s>mdan oluflur. Apokrin salg> sekresyon veya ekskres-
yon fleklinde olabilir. Sekresyon devaml> bir süreçtir ancak ekskresyon
epizodiktir. Ekskresyon adrenerjik sempatik fibriller taraf>ndan inerve
edilen myoepitelyal tabakan>n sa¤lad>¤> gerçek itici güç varl>¤>nda
oluflur. Apokrin bezler sekresyonlar>n>n korku, seksüel heyecan ve di-
¤er artm>fl gerilim formlar>nda artt>¤> koku bezleridir. Apokrin bezler
koltuk alt>, d>fl genital organlar, meme ucu çevresindeki areola derisi
ve perianal bölgede yer al>r. Özelleflmifl apokrin bezler ise göz kapa-
¤>ndaki Moll bezlerini ve d>fl kulak yolundaki serominöz (mum) bez-
leri içerir.
T>rnaklar
T>rnak, t>rnak matriksi ad> verilen proksimal germinatif epitel, t>r-
nak pla¤> veya gövdesi denilen keratinize yap>, t>rnak yata¤> denilen
ve t>rna¤>n alt yüzüne ba¤lanm>fl altta yatan özelleflmifl bir epitel ve
proksimal t>rnak katlant>s> olarak adland>r>lan koruyucu bir deri k>v-
r>m>ndan oluflur. T>rnak cisminin proksimal k>sm>n>n alt>nda t>rnak
üzerinde opak bir leke olarak görülen germinal hücre birikimi ise lu-
nula olarak an>l>r. Lunula beyazd>r, çünkü buradaki papiller dermis
daha az vasküler ve stratum germinativum daha kal>n ve opakt>r; ay-
n> zamanda buras> t>rnak uzamas>ndan sorumlu prolifere olan t>rnak
matriksidir. Bu epidermal hücreler olufltukça deskuame olmaks>z>n s>-
k>ca paketlenirler ve keratinize hale gelirler, ama deskuame olmazlar.
Ayak t>rnaklar> el t>rnaklar>ndan çok daha yavafl olmak üzere t>rnak-
lar, haftada 0.5-1.5 mm kadar uzarlar.
Saç
Üç tip k>l folikülü bulunur: tüm vücutta lokalize vellus k>l folikül-
leri; saçl> deri, sakal bölgesi, koltuk alt>, kas>k ve di¤er k>ll> alanlarda-
ki terminal k>l folikülleri; saçl> deri, yüz, sakal, gö¤üs, s>rt, aksilla ve
kas>klarda yerleflmifl sebase k>l folikülleri. Sebase k>l folikülleri mini-
mal k>l gövdesi içerirler, ancak hipertrofik sebase bezleri vard>r. Ter-
minal k>llar, bafltaki uzun saçlar> ve sakal> oluflturur. Kirpik ve kafltaki
k>l foliküllerinin lokal mezenkimal faktörlerle belirlenmifl özelleflmifl
karakteristikleri vard>r. K>l folikülünün geliflimi, dermisin etkileri ile
belirlenir ve tip II androjen reseptörü arac>l> androjenler taraf>ndan
güçlü olarak uyar>l>r.
Saçlar epidermis yüzeyinden f>flk>ran birleflmifl keratin tabakalar-
dan oluflan ölü gövdelerdir. K>l devaml> olarak uzamaz, daha çok bir
siklustan geçer (fiekil 461-4). Anagen büyüme faz>d>r. Daha sonra k>l
folikülünün küçüldü¤ü ve büyümenin durdu¤u k>sa katagen faz gelir.
Sonras>nda telogen veya dinlenme faz> vard>r. Telogen faz>n sonuna
yak>n saç dökülür veya kolayca kopar. Dökülmüfl saç kökün fleklinden
dolay> club (çomak) saç olarak tan>mlan>r. Tüm bu siklus k>la ve vü-
cuttaki lokalizasyonuna göre de¤ifliklik gösterir. Kafadaki saçlar için
anagen faz 3-10 y>l sürebilir oysa di¤er yerleflimlerde bu süre 4 aya ka-
dar inebilir. Hamilelik s>ras>nda saç uzama siklusu efl zamanl> olabilir
ve bu nedenle telogen safhaya daha büyük say>da k>l folikülü birlikte
girerek birlikte dökülür ve hamilelikten 3-4 ay sonra geçici bir saç dö-
külmesine neden olur (telogen efluvium). K>llar>n pigmentasyonu pa-
pillaya yak>n olarak yerleflmifl k>l bulbusundaki melanositler taraf>n-
dan gerçeklefltirilir. Papiller alandaki keratinositler deride yapt>klar>
gibi pigment granüllerini içlerine çekerler.
K>l siklusu, k>l folikülünün dört major komponentinin efl zamanl>
kooperasyonuna ba¤l>d>r: dermal papilla, k>l matriksi, d>fl kök k>l>f ve
yumru (bulge) bölgesindeki kök hücreler. K>l siklusunun aktif büyü-
yen anagen faz>nda dermal papilladan gelen sinyaller, prolifere olan
saç matriksinin devam>n> sa¤lar. Bu sinyaller sonlan>nca folikül, kök
k>l>flar>n>n ve alt folikül matriksinin apopitozisle öldü¤ü katagen faza
girer. Folikül daha sonra dinlenme faz> olan telogen evreye girer. Foli-
kül tekrar anagen faza girdi¤inde dermal papilladan gelen sinyaller
folikülün yumru (bulge) bölgesindeki kök hücreleri uyar>r ve bu hüc-
reler yeni matriks oluflturmak, yeni k>l gövdesi bafllatmak ve eski sa-
ç>n dökülmesine neden olmak üzere göç ederler. Genç sa¤l>kl> eriflkin-
lerdeki normal foliküllerde anagen faz yaklafl>k 3 y>l ve telogen faz
yaklafl>k 3 ayd>r. Herhangi bir zamanda genç sa¤l>kl> bir kiflinin bafl>n-
da saçlar>n %10-15'i telogendir.
`Telogen efluvium'da telogene geçifl beklenmediktir ve saçlar (ye-
ni anagen saçlar>n folikülde oluflmas> ile birlikte) 3 ay içinde dökülür.
Bu patern ço¤unlukla ciddi sistemik bir hastal>k veya hamileli¤in son-
lanmas>ndan 2-3 ay sonra geliflir. Telogen faza aflamal> geçifl yaflla bir-
likte artar ve androgenik alopeside çok daha fazlad>r.
DER< YAPI VE FONKSÖZELLEfiM
Klinik Durum ile Ba¤lant>
Dermis ve epidermis fonksiyonunu etkileyen genetik hastal>klar
Tablo 461-2'de listelenmifltir ve ilerleyen bölümlerde tan>mlanm>flt>r.
Deriyle
Deri hem do¤al hem de kazan>lm>fl immün sistemin matür ele-
manlar>yla immün yan>t>n en d>fl çemberini oluflturur (Bölüm 42). Stra-
tum korneum bariyeri k>l ve ter bezleri gibi adneksial yap>larla k>r>l-
m>flt>r ve bu bölgelerdeki infeksiyonlar bir kazan>lm>fl immün yan>t ve
savunma a¤>yla bask>lan>r. Deri ayn> zamanda bakteri, parazit ve vi-
rüsler taraf>ndan invazyon için temel bir alan ve tümör indüksiyonu
için önemli bir aland>r. Tüm bu süreçler matür kazan>lm>fl bir immün
yan>t taraf>ndan etkilenmektedir. Deri epidermal Langerhans hücrele-
rini de içeren çeflitli antijen sunan hücre populasyonlar>n> içerir. Deri-
ye T hücre ak>fl>, kutanöz lenfosit antijen gibi deriye spesifik `homing'
reseptörler arac>l>¤>yla olur.
Derinin do¤al immün sistemi makrofaj, dendritik hücre ve nötro-
fillerin yan>s>ra sitokinler (örne¤in IL 1), tümör nekrozis faktör (TNF-
) ve kemokinlerden oluflan genifl bir epidermal a¤> içerir. Deri yaban-
c> organizmalar için çok say>da reseptörleri (CD14, (Toll)-köprü benze-
ri-reseptörler, mannoz reseptörleri) savunma faktörlerini, di¤er anti-
bakteriyel proteinleri ve papiller dermisteki kompleman> artt>ran veya
inhibe eden a¤lar> içerir.
Derinin kazan>lm>fl immün sistemi, özelleflmifl dendritik hücreleri
(Langerhans hücreleri) ve yan>nda dermal dendritik hücreleri içeren
bir epidermal a¤> kapsar. Kutanöz lenfosit antijen (CLA) deriye lenfo-
sit ak>fl>n> uyar>r. Th1 ve Th2 cevaplar>n>n her ikisi de deride iyi gelifl-
mifltir ama ço¤u inflamatuar deri hastal>¤> Th1 cevab> içerir. K>l foli-
külleri immünolojik olarak korunmufl bölgelerdir çünkü MHC s>n>f I
antijeni içermezler.
Deride Apoptozisin Kontrolü
Apoptozis epidermal farkl>laflma siklusunun normal bir k>sm>d>r.
Granüler hücre tabakas>nda involukrinin transglutaminaz arac>l> çap-
Bölüm 461
Derinin Yap>s> ve Fonksiyonu
2922
K>s>m XIX
Dermatoloji
fiEKl folikülü siklusu. Dermal papilla, matriks, folikül k>l>f> ve kök
hücreler aras>ndaki ba¤lant>lar ve kök hücrelerin k>l siklusunu anagen, katagen
ve telogen fazlar> s>ras>nda kontrol etmesi.
Epidermis
<ç ve d>fl
kök k>l>f>
"Yumru"daki
kök hücre
Dermal
papilla
Saç matriksi
Anagen
Katagen
Telogen