background image
n Sitokin Hastal>klar>
(Tablo 160-5)
Hematopoetik sitokinlerin anormal düzeyleri ya da bu sitokinlere
spesifik cevaplar>n eksikli¤i ile iliflkili baz> hastal>klar bilinmektedir.
Böbrek hastal>¤> ile eritropoetin seviyesi düflmekte ve eritropoetin te-
davisi ile düzeltilebilmektedir. Bu tablo belki de tek hematopoetik si-
tokin eksikli¤idir. IL-6 seviyesinde artma, Castleman hastal>¤>, atriyal
miksoma ve inflamasyon ya da infeksiyon ile iliflkili sistemik anemi-
lerde önemli bir rol oynar (Bölüm 169). Kronik hastal>k anemisinde
kanda IL-1, IL-6, IL-10, tümör nekroz faktörü ve interferon-
düzeyle-
rinde art>fl söz konusudur.
lar hemajioblastom ve büyük uterin fibroidlerin uygunsuz ve afl>r> mik-
tarda eritropoetin üretmesi sonucu polistemi görülebilir. Siyanotik kalp
hastal>¤>, akci¤er hastal>¤>, uyku apne ve Pickwickian sendromlu hasta-
larda, yüksek rak>mda, sigara nedeni ile yüksek karbon monoksit dü-
zeylerine maruz kalanlarda, yüksek oksijen afinitesi gösteren hemoglo-
bin hastal>klar>nda ya da konjenital methemoglobinemide yerinde ve
yüksek doz eritropoetin üretimi sonucu polistemi görülebilir. Primer ai-
lesel ya da konjenital polistemilerde eritropoetin reseptör geninde mu-
tasyonlara ba¤l> olarak eritropoetine artm>fl cevap söz konusudur.
Bir çok ba¤>fl>kl>k sistemi hastal>¤>nda sitokin sal>n>m>nda bozuk-
luk söz konusudur. IL-7 reseptör
-zincir eksikli¤i bir çok kombine
immün yetersizlik ile iliflkilidir ve bu hastal>klarda periferik T hücrele-
ri belirgin olarak azalm>fl ancak B hücre say>lar> normaldir. T ve NK
hücrelerinde IL-2, IL-4, IL-7, IL-9, IL-15, IL-21 ortak
zincirinde mutas-
yona ba¤l> olarak X'e ba¤l> immün yetersizlik görülmektedir.
KÖK HÜCRE VE STEDAV
Kök Hücre Tedavileri
Kök hücre transplantasyonu (Bölüm 184) kemik ili¤i yetersizlik
tablolar>nda (örnek olarak aplastik anemi), genetik kemik ili¤i hastal>k-
lar>nda (hemoglobinopatiler, enzimopatiler), osteopetrozis, ve kemik
ili¤i ya da lenfoid malign neoplazmlar>n>n tedavisinde baflar>l> olarak
kullan>lmaktad>r. Kemik ili¤i hücreleri kök hücre transplantasyonu için
ilk tercih olmufllar ancak periferik kandan kök hücrelerinin aferezi ile
otolog transplantasyon gerçekleflmifl ve bunun allojenik transplantas-
yondaki yeri araflt>r>lmaktad>r. Fetal karaci¤er kök hücre kayna¤> ola-
rak kullan>lmakta ve özellikle aile d>fl> pediatrik transplantasyonda
umblikal kordon kan> hücreleri majör kök hücre kayna¤> olmufltur.
Tedavide Sitokinler
Sitokin eksikli¤inden dolay> geliflti¤i bilinen tek hastal>k böbrek
yetersizli¤inde görülen eritropoetin eksikli¤idir (Bölüm 131 ve 169).
Eritropoetin verilmesi ile anemi düzelir. Eritropoetin malinite seyrin-
de görülen anemi tedavisinde de etkilidir ancak meme ve bafl-boyun
kanserlerindeki aneminin tedavisinde kullan>lan eritropoetinin kanse-
rin ilerlemesine yol açt>¤>n> bildiren yay>nlar söz konusudur.
Kan-
ser hastalar>nda eritropoetin yaln>zca eritropoetinin yerini araflt>ran
çal>flmalar kapsam>nda kullan>lmal>d>r. Seçilmifl kanser hastalar>nda
hastaya çal>flma konusunda bilgi verilmelidir.
Malesef di¤er hastal>klarda tedavide sitokin kullan>m> (-
da Enstitusu'nün onay>na ra¤men) henüz netleflmifl de¤ildir. G-CSF ve
GM-CSF'nin kanser tedavisinde kullan>lan sitotoksik ajanlar>n kulla-
n>m> ard>ndan kemik ili¤inin toparlanma sürecini h>zland>rmada kul-
lan>m>n> vurgulamak gerekir. G-CSF ve GM-CSF'nin daha yüksek
dozlarda kemoterapilerin kullan>m>n> sa¤lamas>na ra¤men kanserin
tedavisinde ve sa¤kal>mda iyileflme gerçekleflmemektedir.
Ne G-
CSF ne de GM-CSF'nin aktif infeksiyonda etkisi yoktur çünkü nötro-
penik ve infekte hastalarda endojen G-CSF zaten yüksek bulunmufltur.
GM-CSF miyelodisplazide (Bölüm 193) sitozin arabinozid ile kom-
bine edilmifl ve oldukça olumlu sonuçlar al>nm>flt>r. G-CSF siklofosfa-
mid tedavisi ard>ndan iyileflme sürecinde kök hücrelerin hareketlendi-
rilmesinde s>k olarak kullan>lmaktad>r. Kostman nötropenisi ve siklik
nötropeni (Bölüm 173) gibi kronik nötropenik tablolarda da oldukça
etkili oldu¤u görülmektedir. Kostman nötropenisinden lösemi gelifli-
mi riski endifle vericidir. Kök hücrelerin malign parçalar> normal hüc-
relerdeki sitokin cevab> k>sm>n> içermekte ve böylece neoplastik hüc-
reler sitokine cevap vererek prolifere olmaktad>r. G-CSF ve GM-CSF,
ayr>ca bir çok hematopoetik olmayan hücreleri uyarmakta ve bunun
sonucunda kemik a¤r>s>, atefl, titreme, plevral ve pulmoner efüzyon ya
3
1-2
Bölüm 160
Hematopoez ve Hematopoetik Büyüme Faktörleri
1171
K>s>m XIV
Hematoloji
TABLO 160-5
HEMATOPO
Sitokin ya da
Reseptör
Eritropoetin
IL-7 reseptör
zinciri
IL-2, IL-4, IL-7,
IL-9, IL-15, ve
IL-21'in
zinciri
IL-7
Il-6
IL-1 ve TNF-
G-CSF
G-CSF = Granulosit koloni-uyar>c> faktör; TNF-
= Tümör nekroz faktör-.
Mekanizma
Azalm>fl üretim
Tümör üretiminde art>fl nedeni ile
yüksek de¤erler
Doku (renal) hipoksiye ba¤l>
artm>fl üretim
Eritropoetine artm>fl cevap, bazen
eritropoetin reseptöründe
mutasyon ile birlikte
Mutasyona ba¤l> eksiklik
Mutasyona ba¤l> eksiklik
Afl>r> üretim
Afl>r> üretim
Kemik ili¤inden artm>fl üretim
Malign ya da normal hücreden
artm>fl üretim
Tümör geliflimi
Hematoloji
Anemi
Polistemi
Polistemi
Polistemi
T-hücre hastal>¤> eksikli¤i
T hücre ve NK hücre
gelifliminde eksiklik
Eozinofili
Lökositoz, halsizlik
Myelom hücrelerinin artm>fl
üremesi
Hiperkalsemi
Granulositoz
Hastal>k
Böbrek yetmezli¤i
Büyük uterin fibroidler, serebellar hemangioblastomlar,
hepatoselüler ya da renal karsinom
Siyanotik kalp hastal>¤>, akci¤er hastal>¤>, uyku apne,
Pikwickian sendromu, yüksek rak>m, sigara nedeni ile
karbonmonoksid, yüksek afiniteli hemoglobin,
methemoglobinemi ve iskemik böbrek
Birincil ailesel ya da konjenital polistemi, Chuvach polistemi
A¤>r kombine immün yetersizlik
X'e ba¤l> immün yetersizlik
Parazitik hastal>klar, kollojen vasküler hastal>klar, allerjiler
Castleman hastal>¤>, atriyal miksoma, inflamasyon ya da
infeksiyon
Multipl myelom
Multipl myelom, karsinom
Karsinomlar (akci¤er)