background image
lar kadar duyarl> olabilir ­"Geçti¤imiz iki hafta boyunca kendinizi
çökkün veya ümitsiz hissettiniz mi?" ve "Geçti¤imiz 2 hafta boyunca
bir fleyler yapmaya karfl> çok az ilgi veya zevk ald>¤>n>z oldu mu?". So-
nuçlar> düzeltmek için depresyon taramas>, takip ve tedavinin yer al-
d>¤> organize bir sisteme ba¤lanmal>d>r.
Yüksek Kan Bas>nc>
Kan bas>nc> periyodik olarak ölçülmelidir (Bölüm 66). Tedavinin
yo¤unlu¤u yafl, lipid düzeyleri ve di¤er risk faktörlerinin varl>¤> ve
fliddeti gibi faktörleri düflünerek sadece kan bas>nc>na göre de¤il kar-
diyovasküler risk durumuna göre ayarlanmal>d>r.
Lipid Bozukluklar>
USPSTF, açl>k gerektirmeyen örneklerde çal>fl>labilen total ve HDL
kolesterolünün orta yafll> yetiflkinlerden bafllayarak ölçülmesini öner-
mektedir. Ulusal Kolesterol E¤itim program> k>lavuzlar>, 20 yafl>ndan
bafllayarak açl>k lipoprotein analizini önermektedir (Bölüm 217). Her
iki strateji, lipid düflürücü tedavi gibi, spesifik giriflimlere en çok ihti-
yac> olan yüksek riskli hastalar> tespit eder ve bu da koroner olaylar>
yaklafl>k %25-30 azalt>r.
Tedavi kararlar>, koroner kalp hastal>¤> ris-
ki tahminlerine dayand>r>lmal>d>r. Ayr>ca di¤er risk faktörlerinden, si-
gara kullan>m>, diyabet ve yüksek kan bas>nc> da göz önünde bulun-
durulmal>d>r (www.nhlbi,nih.gov/guidelines/cholesterol/index.
htm) (Bölüm 49).
Abdominal Aortik Anevrizma
65 yafl üzerindeki erkeklerde %5-9 aras>nda abdominal aortik
anevrizma bulunur (Bölüm 78). Risk sigara içenlerde daha fazla iken
kad>nlarda daha azd>r. 4 büyük çal>flmada taraman>n yafll> erkeklerde
rüptüre ba¤l> ölümleri %40'a varan oranlarda azaltt>¤> görülmüfltür.
USPSTF aktif sigara içen veya b>rakm>fl 65-75 yafl erkek hastalar>n bir
kereye mahsus abdominal USG ile de¤erlendirilmesini önermekte-
dir.
Kolorektal Kanser
Kolorektal kanser için tarama, bu hastal>¤>n insidans>n> ve morta-
litesini azaltabilir.
50 yafl>n üstündeki erkek ve kad>nlar için tarama
seçenekleri aras>nda y>ll>k gaytada gizli kan testi (GGKT), her 5 ile 10
y>lda bir fleksibl sigmoidoskopi, her 10 y>lda bir kolonoskopi veya her
5 ile 10 y>lda bir baryum enema yer al>r (Bölüm 203). Tercih yap>l>rken
yerel kaynaklar ve hastalar>n tercihleri göz önüne al>nmal>d>r. Kolo-
noskopi duyarl>l>¤> en fazla oland>r, ancak yüksek maliyet ve riskleri
vard>r ve di¤er alternatiflerinden daha etkin veya maliyet etkin kan>t-
lanm>fl bir strateji de yoktur. fiu an itibariyle yeni gelifltirilen, bilgisa-
yarl> tomografik kolonografi ya da d>flk>da neoplazi için DNA
belirteçleri bak>lmas>n>, desteklemek için yeterli kan>t bulunmamakta-
d>r.
Meme Kanseri
Büyük çal>flmalarda, mamografi taramas> (klinik meme muayene-
si ile birlikte veya de¤il) meme kanseri mortalitesini %15 ile %20 azalt-
m>flt>r (Bölüm 208).
Ne zaman taraman>n bafllayaca¤> veya bitirilece-
¤i karar> hasta ile doktoru aras>nda paylafl>lmal>d>r. Çal>flmalar>n hep-
si olmamakla birlikte ço¤u kad>n>n 40'l> yafllarda taranmas>n>n yarar-
lar>n> düflündürmektedir, fakat 50-70 yafl kad>nlara göre fayda daha
küçük ve yalanc> pozitif sonuçlar daha fazlad>r. Y>ll>k (iki y>lda bire
karfl>l>k) mamografinin ve klinik meme muayenesinin marjinal yarar-
lar> kesin de¤ildir: kanserin tespit h>z>n> artt>r>rlar, fakat bedeli ise da-
ha fazla yalanc>-pozitif sonuçlard>r. Pek çok say>da kanser, hastalar ta-
raf>ndan bulunmas>na ra¤men, kendi kendine meme muayenesinin
ö¤retilmesinin sonuçlar> iyilefltirdi¤i ispatlanamam>flt>r.
5
4
3
2
1
Bölüm 13
Periyodik Sa¤l>k Muayenesi
61
TABLO 13-3
YÜKSEK-R
Koruyucu Uygulamalar
Toplum
HIV testi
Yüksek-riskli cinsel davran>fl veya m>; yerel epidemiyolojiyi dikkate al>n*
Sifilis (RPR/VDRL)
Yüksek-riskli cinsel davran>fl; yerel epidemiyolojiyi dikkate al>n*
Gonore taramas>
Yüksek-riskli cinsel davran>fl; yerel epidemiyolojiyi dikkate al>n*
PPD
Göçmenler, tüberküloz temas>, alkolikler; yerel epidemiyolojiyi dikkate al>n*
Hepatit A afl>s>
Yüksek-riskli bölgelerde yaflayan veya seyahat edenler; kurumsal gözetimde olan kifliler ve bu kurumlarda
çal>flanlar. Belirli kronik medikal hastal>klar
KKK, varisella afl>s>
K>zam>k, kabakulak veya varisellaya duyarl> olanlar
Meme kanserinden
Meme kanseri için yüksek riskli ve
farmakolojik korunmay>
tromboembolik komplikasyonlar için
tart>fl>n
düflük riskli kad>nlar
Diyabet taramas>
Artm>fl kan bas>nc> veya yüksek kolesterolü olan kifliler
*Rutin tarama infeksiyonun yayg>n oldu¤u toplumlarda endike olabilir.
HIV= zl> plazma reagini, VDRL = Cinsel Hastal>k Araflt>rma Laboratauvar>, PPD = Purifiye protein türevi, KKK = K>za-
m>k, kabakulak, k>zam>kç>k.
TABLO 13-4
SEMPTOMAT
YETMEYEN G
Asemptomatik koroner hastal>k için istirahat veya egzersiz EKG'si veya
sarmal BT
Asemptomatik karotid arter hastal>¤> için ultrason
Akci¤er kanserinin erken tespiti için akci¤er grafisi veya sarmal BT
Anemi için rutin kan testleri
Rutin idrar testleri
Over kanseri için kan testleri veya ultrason
Tüm vücut BT
K>sa mental durum testleri
Vitamin destekleri
Hepatit C infeksiyonu için kan testi
Koroner risk tespiti için C-reaktif protein (CRP) kan düzeyi
* Klinik sonuçlar> iyilefltirdikleri kan>tla desteklenmedi¤i için bu testler rutin kullan>m
için önerilmemektedir. Bu testlerden herhangi biri klinik muhakemeye dayanarak
seçilmifl hastalar için uygun olabilir ve baz>lar> daha yayg>n kullan>m için araflt>rma
alt>ndad>r.
BT = bilgisayarl> tomografi