background image
Bölüm 160
Hematopoez ve Hematopoetik Büyüme Faktörleri
1170
K>s>m XIV
Hematoloji
TABLO 160-4
KÖK HÜCRE HASTALIKLARI
Hastal>k
KLONAL KÖK HÜCRE NEOPLAZMLARI
Akut miyelojenik lösemi
Kronik miyelojenik lösemi
Polistemia vera
Birincil trombositoz
Miyelofibroz, miyeloid metaplazi
Miyelodisplazi
Paroksismal nokturnal hemoglobinüri
Siklik nötropeni
Kostmann sendromu
PLUR
Aplastik anemi
Fanconi anemisi
Diskeratozis konjenita
Konjenital megakaryosit
trombositopeni
Trizomi 21 (Down sendromu) ve ailesel
aplastik aneminin bir çeflidi
Viral infeksiyonlar-hepatit, parvovirüs,
sitomegalovirüs ya da dang hummas>
Ifl>nlama ya da kemoterapiye ba¤l> toksisite
Mekanizma
Bir çok özgün kromozom bozukluklar>
9:22 translokasyon
JAK2
Bilinmiyor
Bir çok kromozom bozukluklar>; miyelotoksik kemoterapiye ikincil ise 5 ve 7. kromozomlarda
anormallikler vard>r
PIGA geninde mutasyon ve hasarl> glikozilfosfatidilinositol-zincirli membran proteinleri
Elastaz 2 geninde mutasyonlar
Ço¤unda, elastaz 2 geninde bir mutasyon
Multipotent kök hücrede kök hücreye karfl> geliflen bir immün ataktan dolay> yetersizlik;
telomeraz mutasyonlar> s>kt>r
Genetik lezyonlar ile monoubikutinlenmifl FANCD2 ve DNA tamirinde kusurlar
Azalm>fl öncüller ile DKC1 geninde mutasyonlar
Trombopoetin reseptöründe mutasyonlar (MPL) bir yafl>ndan sonra %50 aplastik anemiye
neden olur
Genetik lezyonlar>n çeflidi
Kök hücre üzerinde direkt etki
Kök hücre üzerinde direkt etki
sitokinlerle in vivo uyar>lm>fl ilik h>zl> engraftman aç>s>ndan mobilize
edilmifl çevre kan>na benzer sonuçlar verebilir. Mobilize edilmifl çevre
kan> kök hücrelerinin ilik hücreleri kadar uzun süreli ço¤alma kapa-
sitesine sahip olup olmad>klar> henüz belirlenmemifltir.
Kök/Öncü Hücrelerin Ço¤alt>lmas>
Lenfohematopoetik kök hücrelerin in vitro olarak ço¤alt>labilmesi-
nin ard>fl>k nakil, immünoterapi ve gen tedavisi stratejileri aç>s>ndan
baz> uzan>mlar> olabilmektedir. S>v> kültür ortam>nda ilik hücrelerine
baz> sitokinler eklenmesinin farkl>laflma ve öncü hücrelerin ço¤almas>-
na neden oldu¤u çok say>da çal>flmada gösterilmifltir. Bu hücreler na-
kilde de etkili olabilirler, ancak, bu henüz hiç bir çal>flmada kan>tlan-
m>fl de¤ildir; ayr>ca, ilik kök hücrelerinin sitokinlerle uyar>lmas>n>n
yerleflme (engraftman) fenotipinde geridönebilen ve hücre döngüsü-
nün kademeleriyle iliflkili olan oynamalara yol açabildi¤i ve geç S/er-
ken G2 kademesinde yerleflme olmamas>na (engraftman olmamaya)
yatk>n oldu¤u da gösterilmifltir.
Tarihsel do¤ma, kök hücrelerin yerleflmesi (engraftman>) için ilik-
te yer açmak üzere ilik nakli al>c>lar>na genellikle >fl>nlama ve/veya si-
totoksik ilaçlar fleklinde sitotoksik tedaviler uygulanmas> gerekti¤ini
yanl>fl olarak ileri sürmüfltü. Gerçekte, böyle tedavi uygulanmam>fl al>-
c>larda da ilik kök hücreleri niceliksel olarak yerleflebilirler (engrafte
olabilirler), nakil sonras>nda al>c>n>n ve vericinin hücrelerinin nihai
oran> basitçe al>c> ve vericinin kök hücrelerinin oran>yla iliflkili olmak-
tad>r (Bölüm 184). mamlan>yor gibidir; yerleflen (engrafte olan) kök hücreler intravenöz
uygulanma sonras>nda h>zla (12 saat içinde) hücre döngüsüne girmek-
tedirler. Kök hücreler kemik yüzeyine gidip hem hematopoetik hem
de kemik hücrelerini oluflturmaktad>rlar. Kök hücreler h>zl> bir flekil-
de dolafl>m> terk etmektedirler; ancak, timusa ilk dalgada yerleflme
(engraftman) olmuyor gibidir, daha sonra ikincil yerleflme (engraft-
man) söz konusu olmaktad>r. Bu gözlemler güncelleflen mini nakil
yaklafl>mlar>na temel oluflturmaktad>r ancak allogeneik ortamda yer-
leflmenin (engraftman>n) sa¤lama al>nmas> ve graft>n al>c>ya reaksiyo-
nunu önlemek için ek ad>mlara ihtiyaç vard>r.
n KÖK HÜCRELER VE SA
n Kök Hücre Hastal>klar>
(Tablo 160-4)
Akut (Bölüm 194) ve kronik (Bölüm 195) miyelojenik lösemi ve po-
listemia vera (Bölüm 172) miyeloid pluripotent kök hücrelere ait neop-
lastik hastal>klard>r. Paroksismal nokturnal hemoglobinüri (Bölüm 164)
kay>p hücresel glikozilfosfatidilinositol zincirlerinde geliflen PIGA mu-
tasyonu sonucu pluripotent (lenfoid dahil) hücre düzeyinde geliflmifl bir
klonal hastal>kt>r. 21 günde bir nötropeni ataklar> ile seyreden ve elastaz
2 geninde bir mutasyon sonucu geliflen siklik nötropeni (Bölüm 173), bir
pluripotent kök hücre hastal>¤>d>r ve ayr>ca hem eritrosit hem de trom-
bosit serilerinde benzer sikluslara neden olur. A¤>r kronik nötropeni
(Kostmann sendromu, Bölüm 173) de s>kl>kla elastaz 2 geninde görülen
bir mutasyon sonucu geliflir ve G-CSF ile tedavi edildi¤inde akut miye-
lositik lösemi geliflimi söz konusudur.
Aplastik anemi (Bölüm 171) gibi eksiklik durumlar> kök hücre has-
tal>klar>n>n di¤er bir aya¤>n> oluflturur. Bu idiopatik tablo kök hücrenin
s>kl>kla bir immün sald>r>ya maruz kalmas> sonucu geliflir. Bunun d>fl>n-
da immün olmayan sebepler ile ilaca ba¤l>, viral etkenlerle pluripotent
kök hücrenin ölümü ya da yetersizli¤i söz konusu olabilir. Fanconi ane-
misinde (Bölüm 171) kal>tsal bir aplastik aneminin yan>nda tek ubikuti-
ne sahip FANCD2 oluflumunda yetersizlik sonucu hasarl> DNA'n>n
onar>m> gerçekleflmez ve progenitör hücre miktar> azal>r ve böylece efl
zamanl> olarak solid tümörler ya da akut miyelositik lösemi geliflebilir.
Diskeratozis konjenita (Bölüm 171) X'e ba¤l> kal>t>l>r ve bir nükle-
er protein olan diskerin'i kodlayan DKC1 geninde bir mutasyon sonu-
cu geliflir. Progenitör hücreler azalm>flt>r. %50 hastada kemik ili¤inin
yetersizli¤i (aplastik anemi) geliflir. Konjenital amegakaryositik trom-
bositopenide bir trombopoetin reseptörü olan MPL'nin mutasyonuna
ba¤l> olarak hayat>n ilk y>l>nda %45 hastada aplastik anemi geliflir. Di-
¤er X'e ba¤l> trombositopeni sendromlar> GATA1 ya da Wiscott-Al-
drich sendromu geninde mutasyonlar sonucu görülür. Trizomi 21 lö-
semi, miyelodisplazi ya da aplastik anemiye neden olabilir. Dan hum-
mas> ya da parvovirüs (B19) gibi viral infeksiyonlar ile tek seride ya da
tüm serilerde yetersizlik görülebilir.