background image
kal>t>msal defekt vard>r. Glukoz tafl>y>c>lar> fonksiyonlar> klonlanma
ve moleküler genetik analizlerinin ard>ndan tan>mlanan bir protein ai-
lesidir (Tablo 216-4). Renal glikozüri ve glukoz-galaktoz malabzorpsi-
yonu olan ailelerin verileri karfl>laflt>r>larak böbrek ve barsak epitelin-
de farkl> Na+ ba¤>ml> aktif glukoz tafl>y>c>lar>n (sodyum glukoz tafl>y>-
c>s>; SGLT) varl>¤> anlafl>lm>flt>r. SGLT1 böbrek ve barsak taraf>ndan
paylafl>l>rken SGLT2 as>l olarak sadece böbrekte fonksiyon görür ve
glikoz-galaktoz malabzorpsiyonuna sebep olmadan renal glikozüri
oluflturur (bkz Tablo 216-4). t veren, fasilitatif bir glukoz
tafl>y>c>s> (GLUT 4) Na
+
ba¤>ml> de¤ildir ve as>l olarak insüline yan>t
veren hücrelerde eksprese edilir. (ya¤ hücreleri, iskelet kas>). Ço¤u
hücre taraf>ndan birden fazla glukoz tafl>y>c>s> eksprese edilir. Jejunal
epitelyal hücreler SGLT1 kullanarak luminal yüzeyinden sitozol içine
glukozu konsantre eder ve daha sonra bazal-lateral yüzeyinden GLUT
2 yoluyla glukozu atar. GLUT 2, pankreas>n beta hücrelerine tafl>nan
glukoz miktar>n>n düzenlenmesinde de yer al>r. Bu süreç insülin sal>-
verilmesinin glukozla stimülasyonunu düzenler. Dolayl> kan>tlar
GLUT 2 genindeki mutasyonlar>n insülin salg>lanmas>n> düzenleyen
"duyarl>l>k genleri" oldu¤unu düflündürmektedir.
Hormon Direnci
Hormon direnci ile karakterize edilen birçok hastal>¤>n sebebi
plazma membran>nda reseptör olarak ve sitozol ve nükleusta yer alan,
sinyallerin postreseptör tafl>y>c>lar> olarak görev yapan bir protein ai-
lesidir. Hormon stimülasyonuna yan>t vermede baflar>s>zl>k kavram>
1940'larda psödohipoparatiroidizmin tarifinden köken alm>flt>r (Bölüm
266). Parathormon direncinin kat>l>msal oldu¤u parathormon resep-
törleri, hormona duyarl> adenilat siklazlar ya da guanin nükleotid ba¤-
lay>c> proteinler bilinmeden önce düflünülüyordu.
Transmembran Ba¤lama ve Sinyallemede Defektler
Transmembranöz ba¤lama ve sinyallemenin kusurlu olmas>ndan
kaynaklanan hastal>klar aras>nda laron cüceli¤i yer al>r. Bu durum bü-
yüme hormonu reseptörü (growth hormone reseptor; GHR) defektle-
rinden kaynaklan>r. Fenotipik özellikleri orant>l> cücelik, hipoglisemi,
oyuncak bebek benzeri bir yüzle birlikte olan kraniafacial dismorfolo-
ji, frontal belirginleflme, trunkal obezite ve burufluk deridir. Bu bozuk-
lukta kandaki büyüme hormonu konsantrasyonu artar, periferik doku
yan>tlar> azal>r ve kandaki insülin benzeri büyüme faktörü tip 1 kon-
santrasyonlar> düflüktür. Otozomal resesif bir kal>t>m modu tan>mlan-
m>flt>r. Dominant ya da poligenik simetrik büyüme k>s>tlanmas> nük-
leer transproteinlerde, hipotalamik pitüiter trofik proteinlerde, büyü-
me hormonu, GHR ve postreseptör sinyallemedeki mutasyonlardan
kaynaklanabilir. GHR geni kromozom 5p13-p12'de bulunmaktad>r ve
bu gen üzerindeki farkl> mutasyonlar boyla ilgili hastal>klardan so-
rumludur.
Ailesel Hiperkolesterolemi
Ailesel hiperkolesterolemi otozomal dominant hiperkolesterolemi ve
erken bafllang>çl> kalp hastal>¤>ndan oluflan bir fenotipi tan>mlar (Bö-
lüm 79). Bu bozukluk genel popülasyonda tahminen her 500 bireyden
birini etkiler. Düflük dansiteli lipoprotein (LDL) kolesterol reseptörün-
deki birçok farkl> mutasyon erken bafllang>çl> eriflkin kalp hastal>¤> için
otozomal dominant bir kal>t>m moduna sebep olmaktad>r. LDL resep-
törlerindeki disfonksiyon hücrenin endojen kolesterol sentezini azalt-
ma becerisinin ve LDL kolesterolün hücre içine al>nabilmesinin kayb>-
na sebep olur. LDL kolesterolün intravasküler birikiminin artmas> ya-
flam>n alt>nc> dekad>ndan önce ateroskleroza ve kalp hastal>¤>na sebep
olur (bkz. Tablo 216-2). LDL kolesterol reseptörü geni kromozom
19p13.1-13 2'de bulunmaktad>r.
Leprechaunizm
Leprechaunizm, insülin reseptöründe sinyal ak>m>nda kay>p insülin
direncini içeren yoluyla fliddetli do¤umsal kusur için bir prototip ol-
mufltur. Etkilenmifl bireylerde do¤um a¤>rl>¤> düflüktür, akantozis nig-
rikans, organlarda kistik de¤ifliklikler ve glukoz homeostaz>nda kay>p
vard>r. Etkilenmifl hastalarda 500 mlU/mL'nin üzerinde, belirgin art-
m>fl plazma insülin konsantrasyonlar> vard>r. Hastalardan kültür ya-
Bölüm 216
Do¤umsal Metabolizma Kusurlar>na Yaklafl>m
1541
K>s>m XVI
Metabolik Hastal>klar
TABLO 216-4
Protein
kD
mRNA Büyük-
Kromozomal
Doku ve Hücrelerde
(AA)
lü¤ü (kb)
Yerleflim
Yerleflim
Fonksiyon
Bozukluk
GLUT1
55 (492)
2.8
Ip35
p31.3
Kan beyin bariyeri,
Aralar>nda kan-beyin
Beyin omurilik
eritrosit, fibroblast
bariyerinin oldu¤u
s>v>s>nda düflük ve
ço¤u hücreler
kanda normal glukoz
üzerinden bazal
ve nöbetler
glukoz tafl>nmas>
GLUT2
58 (524)
2.8
3q26.1
q26.3
Karaci¤er, böbrek, barsak,
Düflük afiniteli glukoz
Diyabette defektif
3.4
pankreas>n beta hücresi
tafl>nmas>
insülin salg>lanmas>
5.4
GLUT3
54 (496)
2.7
12p13.3
Nöronlar, fibroblastlar,
Bazal glukoz tafl>nmas>,
?
4.1
plazenta, testisler
yüksek afinite
GLUT4
55 (509)
2.8
17p13
Ya¤, iskelet kas>,
Defektif insülinle
3.5
heart
glukoz tafl>nmas>
tafl>ma, NIDDM
uyar>lm>fl
GLUT5
50 (501)
2.0
1p32
p22
Fruktoz tafl>nmas>
?
GLUT7
52 (528)
?
?
Karaci¤er mikrozomu
Endoplazmik retikulum
Tip ID glikojen depo
(s>çan)
dan glukoz sal>verilmesi
hastal>¤>
KONSANTRAT
SLGT1
75 (664)
2.2
22q11
qter
Barsak, böbrek (medulla)
Barsak emilimi, renal
Glukoz- galaktoz
2.6
emilim, yüksek afinite
malabzorpsiyonu)
4.8
(2 Na: 1 glukoz)
SLGT2
76 (672)
2.4
16p11.2
Böbrek (korteks)
Düflük afinite, yüksek
Renal glikozüri
3.0
kapasite
3.5
(1 Na: 1 glukoz)
4.5
AA = aminoasitler; NIDDM = ml> olmayan diyabetes mellitus.