background image
GENEL AÇIKLAMA
Doktorlar>n, hastan>n karakterine ve hasta tedavi ortam>na göre
önem derecesi hasta taraf>ndan de¤erlendirilen, çeflitli özgün t>bbi he-
defleri vard>r. Bu hedefler, semptom ve bulgular>n tan>ya çevrilmesi-
ni, bilinen durumlar>n sabitli¤inin veya de¤iflikli¤inin de¤erlendiril-
mesini, ileriye yönelik korunma için bilgi ve dan>flma sa¤lamay> içerir;
ama bunlarla s>n>rl> de¤ildir.
Bu t>bbi hedeflerin kapsam>nda doktor, bir iliflki kurmak ve güven
vermek gibi, baflar>lmas> sinerjik etkiyle medikal sonucu iyilefltirecek
ba¤lant>l> birkaç sosyal hedef de koymal>d>r. Hasta ve doktor aras>n-
daki etkileflim sadece bilimsel de¤il, birbirinin beklentilerini denetle-
meye ve karfl>lamaya odaklanan sosyal bir buluflmad>r. Hastalar, ge-
reksinimlerini tam olarak ifade edemeyebilir ve kendi t>bbi yazg>lar>n>
belirlemekteki denetimlerini kaybedeceklerinden korkabilirler. Bunun
tersine, doktorlar>n da dikkate almalar> ve bazen kendileri için yan>t-
lamalar> gereken beklentileri vard>r: Tan>sal çabalar esnas>nda önemli
bir fleyi gözden kaç>rmad>¤>n> hissetme gereksinimi, her görüflmenin
süresi için s>n>r koyma gereksinimi, hasta hakk>ndaki duygusal izle-
nimlerinin de¤erlendirme ve önerilerini gölgelemedi¤ini bilme ve ta-
rafs>zl>¤>n> koruma gereksinimi. Hastan>n ihtiyac> sa¤l>kl> oldu¤unu
veya bir semptomun tan>s>n> bilmek ise, doktorun uzmanl>¤> makul
bir klinik inceleme yapmas> ve yorumlamas>yla anlafl>l>r.
Fizik
Öyküyü fizik incelemeden ayr> olarak düflünmek olanaks>zd>r;
çünkü fizik inceleme, doktorun hastay> görmesi ve duymas>yla bafllar.
Alayc> yaklafl>m> olan kifliler, fizik tan> becerilerinin y>prand>¤>n>; çün-
kü ço¤u tan>n>n öykü esnas>nda konuldu¤unu ve laboratuvar de¤eri
veya radyografik görüntüleme gibi daha tarafs>z bir araflt>rmayla ke-
sinlefltirildi¤ini iddia ederler. Belki de klinik tan> becerilerinin eskidi-
¤ini varsaymak haks>zl>kt>r; çünkü klinik incelemeye bilimsel prensip-
ler 1970'lerin ortalar>na kadar uygulanmam>flt>r. Daha önceye ait, kli-
nik incelemeyle iliflkili az miktarda literatür ise, fizik incelemenin ya-
rar>n> abartan anekdotal kan>t veren, olgu bildirimi ve olgu serilerin-
den oluflur. Günümüzde fizik incelemenin yandafllar> bile, öykü ve fi-
zik incelemenin özgün bileflenlerinin de¤erini kabul etmeden önce
makul üretilebilirlik ve do¤rulu¤un kan>t>n> istemektedirler. Dokto-
run tan>sal ustal>¤>n>n zaman içinde önemsizleflti¤ini gösteren hiçbir
tarafs>z kan>t yoktur.
Klinik Muayenenin Nicel Prensipleri
Klinik muayene, laboratuvar sonuçlar> veya tan>sal görüntüler gi-
bi daha geleneksel testlere uygulanan prensiplerle incelenebilir. Öykü
ve fizik muayenenin her bilefleni için, efllik eden bir duyarl>l>k (hasta-
l>¤> olan anormal bulgu sahibi insanlar>n yüzdesi), özgünlük (hastal>-
¤> olmayan normal bulgu sahibi insanlar>n yüzdesi) ve kesinlik ölçüsü
(iki gözlem aras>nda flans>n ötesinde uyum olmas>) vard>r (Bölüm 9).
Günümüzde, klinik inceleme üzerine yap>lan araflt>rmalarda kullan>-
lan olabilirlik oranlar> (likelihood ratios-LRs), klinisyenleri, belirli du-
rumda olan bir hastan>n belirli durumda olmayan bir hastayla k>yas-
land>¤>nda özel olan bir bulgunun gözlenme olas>l>¤>n>n ne kadar ol-
du¤u konusunda bilgilendirir. Yürüyünce "aya¤>n> sürüyen" yafll> bir
hastan>n Parkinson hastal>¤> için olabilirlik oran>n>n (LR) 3.0 oldu¤u-
nu söylemek (Bölüm 433), aya¤>n> sürüyen hastada hastal>¤>n bulun-
ma olas>l>¤>n>n, aya¤>n> sürümeyen bir hastaya oranla üç misli fazla ol-
mas>d>r. Benzer flekilde, e¤er "kollar>nda titreme" olmad>¤>n> söyleyen
bir hastan>n Parkinson hastal>¤> için 0.25 olabilirlik oran> (LR) varsa,
hastal>¤>n bu hastada olmas> olas>l>¤>, titreme oldu¤unu söyleyen bir
hastaya oranla dörtte birdir (düflük olas>l>k). de¤erlendirmek ve flans>n ötesinde uyumu tan>mlamak amac>yla Kap-
pa (
) istatisti¤i kullan>l>r (0 = rastlant>sal uyum, +1 = kusursuz uyum).
Klinik Muayene Hakk>nda Nicel
Bilgiyi Nas>l Bulmal>
Duyarl>l>k, özgünlük, olas>l>k oranlar>, klinik muayene bileflenleri-
nin gözlemci de¤iflkenli¤i konular>nda veri bulmak, hastal>¤a özgün
durum (örne¤in melanoma) veya bir klinik bulgu (örne¤in splenome-
gali) de¤erlendirmesi için MEDLINE aramas> gerektirebilir (Tablo 6-1).
KL
Tam bir klinik öykü için temel yaklafl>m, Tablo 6-2'de özetlenmifl-
tir. Öykü alma, hastan>n t>bbi tedavi aramas>n>n nedenini kendi ifade-
siyle tan>mlamas>n> istemekle bafllar. Hastalar>n doktora baflvurmas>
için birçok neden olabilmesine ra¤men en önemli bir veya iki tanesini
seçmeye yüreklendirilir. Hasta, doktorun onun öbür yak>nmalar>n> ih-
mal etmeyece¤ine; ama hasta için en önemlisinin hangisi oldu¤unu
anlamak istedi¤ine ikna edilmelidir. Hastalar>, onlar> doktora baflvur-
maya iten semptomu tan>mlamaya yöneltmek, tan>ya yöneltmekten
daha iyidir. Doktor, "fieker hastal>¤>m için buraday>m," yerine "Kan
flekerim biraz yüksek," ifadesini tercih etmelidir.
fiu Andaki Sorunun Öyküsü
Bafllang>çta, hastalara aç>k uçlu sorular sorularak kendi sözcükle-
riyle sorunlar>n> tan>mlamalar>na izin verilmelidir. Bu ifllemi, aç>klar>
doldurmak veya önemli noktalar> ayd>nlatmak için sorulan bir özgün
sorular serisi izlemelidir. Bu sorular, hastan>n hikayesine paralel sorul-
mal>d>r ve soruna yönelik olmal>d>r. Hastan>n akut hastal>¤> varsa,
doktor aç>k uçlu sorulara harcad>¤> zaman> s>n>rlamal>d>r, erken de-
¤erlendirme ve tedaviye götüren en önemli noktalara yönelmelidir.
Genelde, var olan sorunun öyküsü afla¤>dakileri içerir:
·
Bafllang>ç ve kronolojinin tan>m>
·
Semptomlar>n yerinin saptanmas>
·
Semptomlar>n karakteri
·
Semptomlar>n yo¤unlu¤u
·
Presipite eden, alevlendiren ve rahatlatan faktörler
·
Sorunun veya benzer sorunlar>n daha önce olup olmad>¤>n>n>n, ol-
duysa daha önce bir tan> konulup konulmad>¤>n>n araflt>r>lmas>
Son olarak, hastaya sorununun nedeninin ne oldu¤una inand>¤>n>
veya hastay> en çok neyin endiflelendirdi¤ini sormak yard>mc> olur. Bu
yaklafl>m, genellikle di¤er faktörleri kapsam d>fl> b>rak>r ve doktorun
hastan>n gereksinimlerini karfl>lamas>n> sa¤lar.
Geçmifl T>bbi ve Cerrahi Öykü
Geçmifl t>bbi ve cerrahi öykünün büyük k>sm> hasta flu anki prob-
leminin öyküsünü verirken al>n>r. Ak>ll> bir klinisyen, hastan>n tüm
geçmifl sorunlar>n> anlatt>¤>na güvenmemelidir; çünkü: Hastalar unu-
tabilir, geçmifl olaylar>n flimdiki problemiyle alakal> olmad>¤>n> düflü-
nebilir veya geçmifl olaylar> anlatmak istemeyebilir. "Konuflmad>¤>-
m>z di¤er hastal>klar>n>zdan bahsedin," ve "Geçirdi¤iniz ameliyatlar>
anlat>n," gibi aç>k uçlu sorular hastay> di¤er konular> anlatmaya teflvik
eder. Fizik inceleme s>ras>nda, doktor, hastaya daha önce bahsedilme-
yen cerrahi veya travmatik izleri sormal>d>r.
fiimdiki ilaçlar>n>n listesi sadece reçeteli ilaçlar> de¤il, reçetesiz
kulland>¤> ilaçlar>, vitaminleri, bitkisel preparatlar> da kapsamal>d>r.
Hasta, ilaçlar>n>n isminden emin de¤ilse kendisinden veya aile birey-
lerinden bir dahaki görüflmeye tüm ilaç kutular>n> getirmesi istenme-
lidir. Hastalar topikal ilaçlar> (örne¤in deri kremleri veya göz damlala-
r>) önemli görmeyebilirler, bunlar da sorulmal>d>r.
Allerjiler hakk>ndaki bilgi (Bölüm 275) özel öneme sahiptir; ama
ayn> zamanda u¤raflt>r>c>d>r. Hastalar, yan etkileri veya intoleranslar>
Bölüm 6
Hastaya Yaklafl>m: Öykü ve Fizik Muyane
25
6
HASTAYA YAKLAfiIM:
ÖYKÜ VE FMUAYENE
David L. Simel