of a wide array of community-based preventive interventions.
USPST.
le birlikte fiziksel aktivite kiflinin özellikleri, sosyal çevresi ve fiziksel
çevreden etkilenir. Klinik müdahaleler ço¤u davran>flsal de¤iflkeni et-
kiler ve sa¤l>k hizmeti fiziksel aktiviteyi artt>rmada önemli role sahip-
tir.
komponentini gelifltirmek için planlanan fiziksel aktivitenin alt grubu
olan programd>r. Fiziksel form, kiflinin fiziksel aktivite gerçeklefltirme
kabiliyetidir. Sa¤l>k iliflkili fiziksel form, hastlal>k risikini etkileyen, fonk-
siyonel k>s>tl>l>k oluflturan veya her ikisini etkileyen form komponent-
leridir: aerobik (ya da dayan>kl>l>k) kapasitesi, kas gücü ve dayan>kl>-
l>k, vücut bütünlü¤ü ve esneklik. Ayr>ca denge ve kemik dayan>kl>l>¤>
da sa¤l>k iliflkili formun komponentleri olabilir.
ma, gerdirme) iyi bilinen kategoriler üzerindeki fizyolojik etkilerine
göre grupland>r>l>r. Bu kategoriler: aerobik (ya da kardiyo), kas güç-
lendirme, esneklik ve denge.
nik uygulama k>lavuzlar> daha çok aerobik aktivite üzerine yo¤unlafl-
maktad>r. Aerobik aktivitenin mutlak yo¤unlu¤u metabolik eflde¤eri
(MED) ile ölçülür. 1 MED istirahat halindeki metabolik h>zd>r ya da 3.5
ml/kg O
rilebilir. A¤>r aktivite ise 6.0 MED'den daha fazla, hafif aktivite ise 3.0
MED'den azd>r. Aerobik aktivitenin hacmi (frekans x süre x yo¤unluk)
haftadaki MED-saat fleklinde ölçülür. Yani bir aktivitenin MED yo-
¤unlu¤unun o aktivite için harcanan zamanla çarp>lmas> ile hesapla-
n>r. Kilo da hesaba kat>l>nca hacim aktivite iliflkili kalorik y>k>m olarak
ölçülmüfl olur.
%0-100 aras>nda bir skalada O
rize etmek için kullan>l>r.
malar>nda öncelikle e¤lence zaman> için yap>lan fiziksel aktivite ele
al>nm>flt>r. Bu araflt>rmalar göstermifltir ki Amerikal> yetiflkinlerde fi-
ziksel aktivite azd>r. Amerikal>lar>n %30'u bofl zamanlar>nda inaktif
(sedanter), %45'i yetersiz seviyede aktif ve sadece %25'i tavsiye edilen
seviyede aktiftir. Zamanla bofl zaman aktivitesinde belirgin bir de¤i-
fliklik yoktur, ancak inaktif olanlar>n yüzdesinde belirgin azalma ve
inaktivitenin daha fazla oldu¤u yafll> popülasyonda inaktivitetede
azalma vard>r. Örne¤in 1990'da 70 yafl ve üstü kad>nlar>n %50'si inak-
yap>lan fiziksel aktiviyeyi içine alan, ulusal araflt>rmalarda Amerikan
halk>n>n %45'inin tavsiye edilen seviyelerde aktif oldu¤u görülmüfl-
tür.
si daha fazla fiziksel aktivite ile iliflkilidir. Beyaz Amerikal>lar di¤er
farkl> >rk ve etnik gruplardan daha fazla fiziksel aktiviteye sahiptir.
lipid bozukluklar>n> (Bölüm 217), tip 2 diyabeti (Bölüm 248), osteopo-
rozu (Bölüm 264), kolon kanserini (Bölüm 203), meme kanserini
(Bölüm 208) ve obeziteyi (Bölüm 293) azaltmaktad>r. Ayr>ca fiziksel
aktivitenin düflme riskini, yaflla iliflkili kas kayb>n>, depresyonu, anksi-
yete bozukluklar>n> azaltt>¤>na dair kan>tlar vard>r (Bölüm 23). Ayr>ca
uyku problemleri, kognitif bozukluklar, osteoartrit ve s>rt a¤r>s> riski-
ni de azaltt>¤>na dair kan>tlar vard>r. Gözlemsel çal>flmalarda fiziksel
aktivitenin yafl iliflkili fonksiyonel k>s>tl>l>klar> ve ba¤>ms>zl>k kayb>n>
(disabilite) geciktirdi¤i rapor edilmifltir.
si ve sigara içmeye devam etmesi halinde bile egzeriz ile sa¤l>k kazan-
c> elde edebilir.
litenin ikiye katlanmas>, kanser iliflkili mortalitede %29'luk art>fl gibi
olumsuz sa¤l>k sonucunda art>flla iliflkilidir. Sa¤l>kl> diyet ve egzersiz
yap>l>r ve sigaradan uzak durulursa bunlar>n yaflam stiline etkisi dra-
matik olacakt>r. Örne¤in bir çal>flma, kad>nlardaki koroner olaylar>n
%82'sini sa¤l>kl> yaflam tarz> olmamas>na ba¤lam>flt>r.
yelerde daha fazlad>r. Fazla aktivite seviyelerinde kazanç azalmakta-
d>r. Örne¤in 70.000'den fazla kad>nda yap>lan bir çal>flma göstermifltir
ki Kardiyovasküler hastal>k riski 4. 2 MED-saat/hafta fiziksel aktivite-
si olanlarda fiziksel aktivitesi en az olanlara göre %11 daha azd>r. 5-6
kat daha aktif olan (ortalama 23. 4 MED-saat/hafta) grupta ise bu risk
ancak %28 daha azd>r. 2 farkl> dozda egzersizi (haftada 12 ve 20 mil
koflmaya efl dozlar) karfl>laflt>ran randomize bir çal>flmada düflük ha-
cimli egzersizin bile plazma lipoproteinlerinde belirgin düzelme sa¤-
lad>¤> görülmüfltür. Fakat daha fazla egzersiz volümü daha fazla fay-
dal> etkilere sahiptir.
robik aktivite volümüyle iliflkiliyken aktivite ile kan bas>nc> aras>nda-
ki doz-yan>t iliflkisi düzdür, düflük seviyede aktivite ile daha fazla ka-
zanç sa¤lan>r. Direnç egzersizleri ve yüksek darbeli aktiviteler kemik
yo¤unlu¤una aerobik aktiviteden daha fazla fayda sa¤larlar.
(Bölüm 248), obezitede (Bölüm 239), osteoporozda (Bölüm 264), os-
teoartritte (Bölüm 283), kladikasyoda (Bölüm 79) ve kronik obstrüktif
akci¤er hastal>¤>nda (Bölüm 88) az>msanmayacak terapötik rol yük-
lemifllerdir. Fiziksel aktivite ayr>ca depresyon, anksiyete bozuklukla-
r>, artm>fl kolesterol seviyeleri, a¤r>, kalp yetmezli¤i, senkop, inme,
venöz tromboemboli profilaksisi, s>rt a¤r>s>, demans, konstipasyon
tedavisinde de önemli rol oynar.