nutritional management of disease.
lines/. A detailed expansion of the recommended dietary habits covered in this
chapter to promote health and prevent disease.
American Diabetes Association, www.diabetes.org
American Heart Association, www.americanheart.org
National Cholesterol Education Program, www.nhlbi.nih.gov/about/ncep/index.htm
National High Blood Pressure Education Program, www.nhlbi.nih.gov/guidelines/
USDA MYPyramid, www.MyPyramid.gov
US DHHS/USDA Dietary Guidelines for Americans 2005, www.healthierus.gov/
n>mlanmas> ve yaflamda sonradan ortaya ç>kabilecek hastal>klara kar-
fl> koruyucu, uygun beslenme planlamalar> yap>lmas>. Bu bölümün
oda¤>nda prevalans>n>n yayg>nl>¤> ve hastal>k sonlan>m> üzerine
önemli etkisi bulunmas> nedeniyle protein-enerji malnütrisyonu'nun
tan>s> olacakt>r. Di¤er beslenme bozukluklar> ise ço¤unlukla protein-
enerji malnütrisyonuyla veya alkolik karaci¤er hastal>¤>na efllik eden
tiamin eksikli¤i ya da malabzorpsiyona ba¤l> ya¤da-eriyen vitamin ek-
siklikleri gibi bilinen hastal>klarla birlikte görülmesi sebebiyle daha az
önemsenmifltir. Primer ya da sekonder olsun klasik besin al>m> eksik-
li¤ine ba¤l> hastal>klar, bu kitab>n baflka yerinde ele al>nm>flt>r. 1980'le-
rin ortas>ndan günümüze, özellikle her hastal>k durumu için yeterli
beslenme rejimi sunabilen parenteral ve enteral terapötik beslenme
yöntemlerinin yayg>nlaflmas>, tüm birinci basamak sa¤l>k uygulay>c>-
lar> için elzem olan protein-enerji malnütrisyonunun patofizyolojisi ve
onun besinsel de¤erlendirilmesi hakk>nda ilk bilgileri ortaya koymufl-
tur (Bölüm 234).
zeylerinin ölçümüne dayan>r.
bir flekilde, hastalara tavsiye edilmifl bir diyete uyup uymad>klar>, ne
ölçüde alkol ald>klar>, vitamin, mineral ve bitkisel maddeleri diyete
ekleme al>flkanl>klar> gibi sorularla s>n>rlarlar. Ayaktan hastalarda, her
zamanki yeterli a¤>rl>klar>n> sürdürebilme becerisi, genellikle ciddi
mikro besin eksikli¤inin beslenme yetersizli¤ine ba¤l> olmad>¤>na ifla-
ret eder. Kilo kayb> veya belirtiler olmaks>z>n izole vitamin eksili¤i, fo-
lat ve B
b> olmad>¤>nda çok azd>r. Sadece demir eksikli¤i anemisi beslenmeyle
ilgili anemi için makul bir nedendir. Buna karfl>n, tam beslenme de¤er-
lendirilmesi ve önerilen diyetler; kilo kayb>, kramp ya da diyarenin efl-
lik etti¤i ya¤ malabsorbsiyonu gibi durumlarda yard>m edebilir. Diye-
tisyenler bu tip de¤erlendirmeleri çok etkin bir flekilde yapabilirler.
Böylece, protein-enerji malnütrisyonu ve beraberindeki ikincil vitamin
ve mineral eksikliklerinin ayr>nt>l> besinsel de¤erlendirilmesi, genel-
likle protein-enerji malnütrisyonu ya da çöliyak hastal>¤>, pernisyöz
anemi veya besin-ilaç etkileflimi gibi besinsel metabolizmay> bozacak
özel bir hastal>¤>n varl>¤>nda ya da sadece protein-enerji malnütrisyo-
nu oldu¤u durumlarda gereklidir. O durumlarda bile de¤erlendirme,
eksikli¤i muhtemel olana yönelik olmal>d>r. Ya¤ malabsorbsiyonu
için, ya¤da eriyen A, D, E ve K vitamini düzeylerinin ölçülmesinin ya-
n>nda, önemli iki de¤erlikli ve üç de¤erlikli katyonlara (kalsiyum
[Ca
barsak sendromundan kaynaklanan kilo kayb> ya¤da-erir vitaminle-
rin, folik asit, B
ta, tiamin ve askorbik asit gibi klinik öneme sahip suda-eriyen vitamin
düzeyleri kontrol edilmeli, fakat bu durumun yönetiminde vitaminle-
rin tümü rutin olarak verilmelidir. Diyare afl>r> ise, vücut su durumu-
nun ölçümü (kan üre azotu, serum kreatinin, serum sodyum) ve asit-
baz dengesi (serum karbondioksid k>smi bas>nc>, klor, potasyum, idrar
ve arter pH's>) bak>lmal>d>r.
ve ço¤u durumda altta yatan hastal>¤a ba¤l>d>r. Bu hastalar>n ço¤u
beslenme deste¤inden yarar görebilir ve beslenme öyküsü, fizik mu-
ayene ve klinik tespitleri do¤rulamaya yard>m edecek laboratuvar
testlerini de içeren tam bir beslenme de¤erlendirilmesi gereklidir. Öy-
kü kilo kayb> miktar> ve zaman periyodunu, t>bbi hastal>klar>, ilaçlar>,
gastrointestinal semptomlar> (kar>n a¤r>s>, ishal, disfaji), diyet al>flkan-
l>klar>n> (günde iki ö¤ünden daha az yemek, alkol tüketimi, diyet des-
tekleyici eklenmesi, difl durumu), sosyal al>flkanl>klar> (yaln>z yeme,
kendi bak>m>nda yard>ma ihtiyaç duymas>), ekonomik durum (yiye-
cek için yeterli para) ve ruhsal durum, özellikle depresif semptomlar
gibi bilgileri içermelidir. Özellikle yafll>larda bu son faktörlere ikincil
protein-enerji malnütrüsyonlar>n>n daha s>k görülmesi nedeniyle dik-
kat edilmelidir.
dart persentili ya da beden kitle indeksi (BK<) ile belirlenen kilo kayb>
ve derecesinin ortaya koydu¤u protein-enerji malnütrüsyonu varl>¤> ve
fliddeti; (2) esas olarak serum albümin düzeyi ile birlikte atefl, lökositoz
ve bant formunun art>fl>yla gösterilen sistemik inflamatuvar yan>t>n
varl>¤> ve fliddeti; (3) yetersiz g>da al>m>n>n gerçek ya da tahmini süre-
si ve (4) altta yatan olay>n prognozu.
¤una yol açmaks>z>n 7-10 gün kadar dayanabilece¤i protein ve enerji
deposu vard>r. Daha büyük boyutlardaki sistemik inflamatuvar yan>t
Intakes. Available at http://nal.usda.gov/fnic/etext/000105. html.
rol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evalu-
ation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult
Treatment Panel III). JAMA 2001;285:2486-2497.
trials of antioxidant supplements for primary and secondary pre-
vention: Systematic review and meta-analysis. JAMA 2007;
297:842-857.
and risk of invasive breast cancer. JAMA 2006;295:629-654.
patern and risk of colorectal cancer. JAMA 2006;295:643-654.
pressure of reduced dietary sodium and the Dietary Approaches to
Stop Hypertension (DASH) diet. N Engl J Med 2001;344: 3-10.
DE/ERLEND