background image
kastik varyasyonlar>n gösterildi¤iyle ilgili artm>fl kan>tlar vard>r. So-
nuç olarak, Progeroid sendromlar>n genetik sebepleri üzerine yap>lan
araflt>rma, böyle bir araflt>rman>n sonuçta geriatrik hastalar>n özel
hassasiyetine göre biçimlendirilmifl özel müdahalelere yol açabilmesi
umut edilerek, yafllanman>n mekanizmalar>n> ayd>nlatmada yard>m-
c> olabilir.
SEÇ
Arking R: Biology of Aging: Observations and Principles, 3rd ed. New York, Oxford Uni-
versity Press, 2006. This is one of very few textbooks that cover theoretical and
experimental research on a wide range of organisms.
Fraga MF, Ballestar E, Paz MF, et al: Epigenetic differences arise during the lifetime of
monozgotic twins. Proc Natl Acad Sci USA 2005;102:10604-10609. Epigenetic
"drift" in aging identical twins.
Fuster JJ, Andres V: Telomere biology and cardiovascular disease. Circ Res
2006;99:1167-1180. Review of telomerase and telomere biology.
Kenyon C: The plasticity of aging: Insights from long-lived mutants. Cell 2005;120:523-
532. A review of a subset of human progeroid syndromes.
Science of Aging Knowledge Environment, sponsored by Science magazine and the
American Association for the Advancement of Science. Available at http://sage-
ke.sciencemag.org. An intellectual home for scientists interested in research
and teaching on the biology of aging; will increasingly embrace relevant clinical
issues; includes links to other sites of interest to biogerontologists and geriatri-
cians
.
Daha çok say>da yafll> bireyin çeflitli medikal durumlar gelifltirme-
si, bunlarla yaflamas> ve tüm dünyada artm>fl uzun yaflam sonucu me-
dikal bak>m dramatik olarak etkilenmektedir. Baz> yafll>lar tipik olarak
tek sisteme ait hastal>kla baflvursa da, genellikle gençlere nazaran da-
ha farkl> bulgulara ve tedavilere yan>tlara sahiptirler. Yafllanman>n ve
komorbid hastal>klar>n ortak etkisi olarak ortaya ç>kan hastal>klar>n gi-
diflat>ndaki de¤ifliklikler, yafll>lara baflar>l> bak>m verilmek isteniyorsa
çok iyi anlafl>lmal>d>r.
Yaflla iliflkili de¤ifliklikler (sa¤l>k ve hastal>klardaki) flu faktörlerin
sonucu olarak geliflmektedir; (1) yaflla beraber ortaya ç>kan fizyolojik
de¤iflikliklere ba¤l> geliflen varyasyonlar; (2) zaman içinde geliflen di-
¤er medikal durumlar ve hastal>klar>n mevcudiyeti; (3) belirli hastal>k-
lara genetik yatk>nl>k; (4) yaflam stili faktörleri, sa¤l>k aray>fl> davran>-
fl>, diet, egzersiz, toksinlere ve medikasyonlara maruziyet ve (5) genel
olarak hastal>klar ve medikal durumlardaki de¤iflkenlik. Yafllanma sü-
recini tek bir hipotezle aç>klamak olas> olmamakla birlikte (Bölüm 22)
iki temel teori düflünülmektedir (Tablo 23-1). Birincisi genetik teoriler-
den esas alan programl> sebepleri içerir. kilerin yaflama gücünü engelledi¤i, yaflam-süreci-teorileri olarak da
adland>r>lan tahmini sebeplerdir.
Yafllanma Süreci ile Oluflan De¤iflikliklerin
Spektrumu
Normal yafllanma ile ilgili en önemli gözlem belki de ne kadar>n
de¤iflmedi¤idir. Ço¤u hormon seviyesi, karaci¤er enzimleri, elektrolit-
ler, vücut s>cakl>¤> ve bazal glukoz hayat boyunca sabit kal>r. Uzun dö-
nemli çal>flmalar yaflla iliflkili anemi gibi bir kavram>n olmad>¤>n> gös-
termifltir (Bölüm 162); ancak yafla ba¤l> testosteron azalmas>na ba¤l>
erkeklerde hematokritte hafif bir azalma olmaktad>r.
Zaman>n ilerlemesi ile "doz-zaman" iliflkili oldu¤u düflünülen de-
¤ifliklikler oluflmaktad>r. Örne¤in, uzam>fl maruziyet çeflitli hastal>klar
ve anormalliklerin artmas>na sebep olur. Kümülatif günefl >fl>¤> maruzi-
yetine ba¤l> deri kanseri buna bir örnektir (Bölüm 214). Günefl >fl>¤>na
maruziyetin ço¤u 20 yafl>ndan önce olmakta ve bunun sonucu olarak
geliflen kanserler dekatlar sonra ortaya ç>kmaktad>r. Di¤er bir örnek,
edinsel bir durum olan ve eriflkin yafla kadar ortaya ç>kmayan polikis-
tik böbrek hastal>¤>d>r (Bölüm 128); anahtar faktör yafllanma de¤il za-
man>n ilerlemesi ile genetik fenotipin tam olarak eksprese olmas>d>r.
Baz> durumlar yafl>n ilerlemesi ile immün sistemdeki de¤ifliklikler
nedeniyle daha az görülmektedir. Sistemik lupus eritematozis (Bölüm
287) ve multipl skleroz (Bölüm 436) gibi immün sistem bozukluklar>
ileri yaflta immün sistemde geliflen de¤iflikliklerin daha az agresif oto-
immün hastal>¤a sebep olmas> nedeniyle ileri yafllarda daha nadir gö-
rülmektedir. Benzer olarak, ço¤u kanser tipi yafll>larda daha s>k görül-
mesine ra¤men agresif tümörlerin ço¤u genç yaflta geliflmektedir. Bu
durum ilerleyen yafl ile immüntolerans geliflti¤ini düflündürür.
Fizyolojik yafllanma belirli hastal>klar>n ortaya ç>kma fleklini de-
¤ifltirir. Hipertiroidisi olan yafll> hasta ajitasyon, irritabilite, hiperaktif-
lik, hiperfaji ve artm>fl barsak hareketleri gibi sistemik bulgularla bafl-
vurmaz; daha çok apati, anoreksi ve atrial fibrilasyon ile baflvurur (Bö-
lüm 244). Altta yatan patoloji farkl> de¤ildir; ancak fizyolojideki yaflla
ilgili de¤ifliklikler klinik tabloyu etkiler.
Yafllanman>n en önemli fizyolojik de¤iflikli¤i daha çok hastal>k ve
daha ciddi hastal>k için yatk>nl>k geliflmesidir. Sa¤l>kl>, 70 yafl>ndaki
bireyin akci¤er fonksiyonlar> 30 yafl>ndaki bireyinkinin yaklafl>k
%50'si kadard>r (Bölüm 83 ve 85). 70 yafl>nda böbrek fonksiyonlar> s>k-
l>kla %50 veya daha fazla azalmaktad>r (Bölüm 116). Bu azalm>fl fizyo-
lojik kapasite rezervi, günlük fonksiyonlar> etkilemez ancak ciddi bir
hastal>ktan iyileflme yetene¤ini etkileyebilir.
Geriatrik sendromlar bu yaflla ilgili de¤iflikliklerden dolay> ortaya
ç>kar. Dik durma pozisyonunu korumak için gereken destekleyici sis-
temler yaflla etkilenir; dolay>s>yla yafll> bir birey kayma veya itme son-
ras> düflmeye daha yatk>nd>r. Düflmenin sonuçlar> yafla ba¤l> kemik
kütlesinde azalma nedeniyle daha ciddidir (Bölüm 264), düflmeyle ilifl-
kili k>r>klar ve spinal kord hasarlar> görülebilir.
Baz> fizyolojik de¤ifliklikler, yafllanman>n normal bir sonucu ola-
bildi¤i gibi hastal>klar> taklit edebilir. Yafll>larda diabetes mellitus or-
taya ç>kabilir veya kaybolabilir (Bölüm 247 ve 248). hücreye al>m>n> artt>rma yetene¤i yaflla beraber azalabilir ve bu, açl>k
insülin ve glukoz seviyelerinin devam> sa¤lan>rken postprandiyal hi-
perglisemi geliflmesi ile sonuçlan>r. Stresli durumlarda, yafll> bireyler
diabetik gibi görülebilir; ama stresli durum geçti¤inde diabetik biyo-
kimyasal kan>tlara sahip olmad>klar> görülür. Bu fizyolojik rezervin
azalmas> sonucu ileri yaflta diabetin prevalans> artmaktad>r.
Yafll>y> günlük hayata daha duyarl> k>lan yaflla ilgili de¤ifliklikler
daha güç fark edilir. Yafll> bireyler, çeflitli nörolojik ve termoregülatuvar
de¤ifliklikler nedeniyle afl>r> çevresel maruziyet s>ras>nda hipotermi ve-
ya hipertermi geliflmeye daha meyillidir (Bölüm 110). Yafll>larda beyin
sap>ndaki nörotransmiterlerin kayb> sadece yafll> durufl fleklinin olufl-
mas>n> sa¤lamaz, ayr>ca Parkinson hastal>¤> gibi genetik olarak belirle-
nen durumlara yatk>nl>k sa¤lar (Bölüm 433). Frontal lob inhibitör mer-
kezindeki de¤ifliklikler idrar yapmada aciliyete meyil haz>rlamaktad>r.
Baz> yaflla iliflkili de¤ifliklikler spesifik medikal sekellere neden
olur. Menapoz (Bölüm 262), semptomlar oluflturan ve gelecekteki ke-
mik kayb> ve ateroskleroza yatk>nl>k oluflturan normal bir yafllanma
sürecidir. Di¤er bir örnek senil kataraktt>r. Lens proteinlerindeki post-
translazyonel modifikasyonlar ve lensin parçalanma ürünlerinin at>l-
mas> kabiliyetinde bozukluk sonucu oluflur. Sonuç olarak, yaflla bera-
ber lens daha sert, kal>n ve opak olur (Bölüm 449).
SPESYAfiLANMANIN ETK
Kardiyovasküler Sistem
Yafllanma ve Klinik Sekelleri
Yafllanan kalpte birçok önemli fizyolojik de¤ifliklikler oluflur ve bu
de¤ifliklikler yaflla iliflkili kardiyak bozukluklar> aç>klayabilir. Belki de
Patobiyoloji
Epidemiyoloji
Bölüm 23
Yafllanman>n Bilinen Klinik Sekelleri
119
K>s>m IV
Yafllanma ve Geriatri
23
YAfiLANMANIN BKL
Kenneth L. Minaker