lere ba¤l> de¤ildir. Son y>llarda baz> ailelerde s>k görülen baz> hastal>k-
lar>n tek gen özelli¤i fleklinde oldu¤u fark edilmifltir (Tablo 37-3). Bu
genellikle, etkilenmifl kiflilerin yaln>zca baz>lar> için geçerlidir; ama ba-
z> durumlarda hastalar>n önemli bir grubunu tan>mlamaya yard>mc>
olur.
Meme Kanseri
Bunun bir örne¤i meme kanseridir. S>k görülen bu kanser fleklinin
yaklafl>k %7'si iki genden birindeki (BRCA1 ve BRCA2) mutasyona
ba¤lanabilir. Bu iki genden birinde bir mutasyon kal>tan kad>nlar spe-
sifik bir mutasyona ba¤l> olarak, 70 yafl>na kadar %80 risk olmak üze-
re meme ve over kanseri gelifltirme riski ile karfl> karfl>ya bulunurlar.
Mutasyon nedeniyle risk alt>nda olan kad>nlar, sporadik meme kanse-
ri olan hastalar>ndan farkl> bulgular sergilemezler, ancak birden fazla
akrabada meme veya over kanseri öyküsünün olmas>, erken bafllang>ç
yafl>, kanserin birden fazla odakta bafllamas> (iki tarafl> meme kanseri
veya meme ve over kanserinin birlikte olmas>) gibi birçok yönden ay>rt
edilebilirler.
Kolon Kanseri
Kanser geneti¤inden bir baflka örnek ise kolon kanseridir. Ailesel
adenomatöz polipozis ve herediter nonpolipozis kolon kanseri, otozo-
mal dominant olarak kal>t>l>r ve kolon kanseri geliflme riski yüksektir.
Kanser d>fl> örnekler aras>nda; afl>r> demir emiliminden dolay> siroz,
kardiyomiyopati, diyabet, eklem hastal>klar> ve di¤er sorunlar>n gö-
rüldü¤ü hemokromatozis say>labilir ve beyaz >rk>n %10'u bu resesif
hastal>¤a yatk>nl>k oluflturan bir allel tafl>r. Faktör V veya protrombin
genlerindeki mutasyonlar s>k görülür ve derin ven trombozuna yat-
k>nl>k oluflturur. Daha nadir örnekler aras>nda kardiyomiyopatinin,
hipertansiyonun ve ailesel hiperkolesteroleminin kal>t>msal flekilleri
bulunur.
Bak>m
Doktorlar birçok flekilde bu hastal>klarla ilgilenmek durumunda
olabilir. Hemokromatozis tan>s>n>n erken konmas> için önemli bir ne-
Bölüm 37
Geneti¤in Prensipleri
214
K>s>m VI
Genetik
fiEK
Hastal>¤>n multifaktöriyel etiyolojisi. Birey genetik yatk>nl>kla
do¤ar ancak bir süre presemptomatik bir durumda kal>r. Çevresel faktörler-
le karfl> karfl>ya kalma gibi olaylar>n eklenmesiyle bir eflik afl>lm>fl olur ve
hastal>k oluflur. Yüksek penetransl> tek gen hastal>klar>nda, genetik yatk>n-
l>k daha bask>n olabilir. Di¤er durumlarda genetik faktörler hastal>k riskine
çok az katk>da bulunuyor olabilir.
Hastal>k
Presemptomatik
Prenatal
Genetik yatk>nl>k
Çevresel
faktör
TABLO 37-1
ER
VE BAZI BELL< BAfiLI TIBB< SONUÇLARI*
Hastal>k
Kal>t>m
Belli Bafll> T>bbi Sonuçlar
KARD
Marfan sendromu
OD
Aort diseksiyonu riski; lens dislokasyonu
Uzun QT sendromu
OD, OR
Aritmi, ani ölüm
RENAL
Eriflkin tip polikistik böbrek hastal>¤>
OD
Böbrek yetmezli¤i
PULMONER
1
-Antitripsin eksikli¤i
OR
Amfizem, siroz
NÖROLOJ
NF1
OD
Benign veya malign sinir k>l>f> tümörleri; gliomlar
NF2
OD
Schwannom (özellikle vestibüler), menenjiyomlar
Von Hippel-Lindau
OD
Serebellumda, beyin sap>nda veya gözde hemanjiyoblastom; feokromositom; renal
hücreli karsinom
Huntington hastal>¤>
OD
Hareket bozukluklar>, psikiyatrik bozukluklar, demans
HEMATOLOJ
Globin hastal>klar>
OR
r> demir yükü
ENDOKR
MEN sendromlar>
OD
Tiroid ve paratiroid tümörleri, feokromositoma
*Düflük penetransl> hastal>klara dair örnekler için Tablo 37-3'e bak>n>z.
OD= otozomal dominant; OR= otozomal resesif; MEN= multipl endokrin neoplazi; NF= nörofibromatozis.
TABLO 37-2
TAfiIYICI TARAMASININ ABD'DE
SIKLIKLA ÖNERHASTALIKLAR
Hastal>k
Risk Alt>ndaki Topluluk
Tafl>y>c>l>k S>kl>¤>
Kistik fibrozis
Beyaz >rk
1:25
Askenazi Yahudileri
1:29
Orak hücreli anemi
Afrikal> Amerikal>lar
1:10
-Talasemi
Akdenizliler
1:60
-Talasemi
Güneydo¤u Asyal>lar, Çinliler
1:50
Tay-Sachs hastal>¤>
Askenazi Yahudileri
1:30
Frans>z Kanadal>lar
1:30
Canavan hastal>¤>
Askenazi Yahudileri
1:40