background image
al>m> yetersiz oldu¤unda ve karaci¤er hastal>¤> varl>¤>nda BUN düflük
olabilir.
Serum kreatinin de¤eriyle Cockcroft-Gault formülü kullan>larak
kreatinin klirensi hesaplanabilir:
(140- yafl) (vücüt a¤>rl>¤> kg olarak)
Kreatinin Klirensi:---------------------------------- x (kad>nlar için 0,85)
72 X serum kreatinin (mg/dL)
Kreatinin klirensi ço¤unlukla 24 saatlik idrarda kreatinin konsan-
trasyonu ölçümüyle bulunur. Hasta sabah ilk idrar> d>flar> atmas> ve
ertesi gün ilk idrarda dahil 24 saat boyunca idrar toplamas> gereklili¤i
hakk>nda bilgilendirilmelidir. Kreatinin klirensini hesaplamak için
kullan>lan formül flöyledir:
Krea klirensi = idrar Krea x V/plazma Krea
m h>z>-
n>, plazma krea, ise plazma kreatinini göstermektedir. Bu yolla hesap-
lanan GFH kreatininin tübüler sekresyonu oldu¤undan kreatinin kli-
rensini %10 fazla hesaplanmas>na neden olur. Tübüler sekresyon tü-
büler kreatinin sekresyonda kompetetif inhibisyon yapan simetidinle
modifiye edilebilir.
rl>¤>nda yüksüz bir fruktoz polimeridir. GFH öl-
çümü için ideal bir göstergedir; çünkü reabsorbe edilmez ve tübüller-
den sekrete edilmez, sentezlenmez veya metabolize edilmez. Ancak,
rutin klinik de¤erlendirmelerde kullan>m> aç>s>ndan uygun de¤ildir.
l>flmalarda tan>sal araç olarak kullan>labilir. GFH ölçümünde kullan>-
lan di¤er ajanlar ise teknisyum-99m, dietilentriaminpentaasetik asit
(99m DTPA) ve sodyum kromat Cr 51 ile iflaretlenmifl etilendiamintet-
raasetik asitlerdir.
Böbrek Hastal>klar>n>n De¤erlendirilmesinde Seroloji ve
Böbrek fonksiyonlar>ndaki bozukluklar>n de¤erlendirilmesinde,
invazif olmayan serolojik de¤erlendirmelerden böbrek biyopsisi gibi
tan> koydurucu veya do¤rulay>c> tan>sal de¤erlendirmelere do¤ru ba-
samak tarz> bir yaklafl>m izlenmelidir. Kimi zaman tan>ya h>zl> gitmek
gerekti¤inden daha erken dönemde böbrek biyopsisi yap>labilir. Gü-
nümüzde Wegener granülomatozisi gibi baz> hastal>klar>n tan>s>nda
yol gösterici olan serolojik testlerin gelifltirilmifl olmas> tan> koymakta
geçmifle oranla böbrek biyopsisi zorunlulu¤unu azaltm>flt>r. Böbrek
yetmezli¤inin de¤erlendirilmesinde afla¤>daki serolojik testler s>kça
kullan>lmaktad>r.
Antinükleer Antikor
Antinükleer antikor (ANA) akut böbrek yetmezli¤i ve kronik böb-
rek hastal>¤> de¤erlendirilmesinde glomerüler hastal>k düflünüldü-
¤ünde ve idiyopatik nefrotik sendrom de¤erlendirilmesinde oldukça
s>k kullan>lan bir testtir. Yüksek düzeylerde pozitif oldu¤unda ve özel-
likle efllik eden anti çift sarmall> DNA antikoru veya anti-Smith anti-
koru varl>¤>nda, SLE tan>s> için yüksek düzeyde spesifik olabilirken ve
daha düflük düzeylerde pozitif oldu¤unda SLE tan>s> için daha az spe-
sifiktir. SLE tan>s> hala klasik klinik kriterlere göre yap>lmaktad>r ve
ço¤unlukla böbrek biyopsisi gerekir. Ancak, tedavi karar>nda böbrek
biyopsisinin kullan>m>na iliflkin literatürde tart>flmalar vard>r.
Romatoid Faktör
Romatoid faktörün (RF) rolü ANA'ya göre daha belirsizdir. Roma-
toid artritte görülen vaskülit oldukça geç ve nadir görülen bir durum-
dur. Tip II ve Tip III kriyoglobülinemide IgM RF aktivitesi gösterdi-
¤inden RF saptanabilir. Endokardit ve sistemik vaskülit gibi durum-
larda spesifik bir bulgu olmayan RF pozitifli¤i görülebilir.
Kompleman
H>zl> ilerleyen (rapidly progresif) glomerülonefrit düflünüldü¤ün-
de C3, C4 ve CH 50 düzeyleri ölçülür. Aktif SLE varl>¤>nda, poststrep-
tokokkal glomerülonefrit varl>¤>nda, endokarditlerde, membranopro-
lifratif glomerülonefritde, kryoglobülinemide, flant nefritinde ve visse-
ral apse ile birlikte olan glomerülonefritte kompleman düzeyleri ge-
nellikle düflüktür. C3'e oranla belirgin düflük C4 düzeyi kryoglobüli-
nemiyi düflündürmelidir.
Serum
Henoch-Schönlein purpuras> olan ve IgA nefropatisi olan olgula-
r>n yaklafl>k yar>s>nda poliklonal IgA düzeyi artm>flt>r. Baz> sistemik
hastal>klarda poliklonal IgG yüksekli¤i saptan>r, bu spesifik bir bulgu
de¤ildir. Serumda bir monoklonal proteinin saptanmas> monoklonal
gammopati iliflkili bir hastal>¤> düflündürmelidir. Ay>r>c> tan>da nede-
ni bilinmeyen monoklonaal gammopati, myeloma böbre¤i, lenfoma-
lar, amiloidoz, hafif zincir hastal>¤>, a¤>r zincir hastal>¤>, immünotak-
toid glomerülonefrit ve kryoglobülinemi yer al>r. Multiple myeloma
tan>s> konuldu¤unda serumdaki monoklonal protein konsantrasyonu
daha yüksektir ancak çok az miktardaki Bence Jones proteinin bile kli-
nik önemi olabilir. Çünkü multiple myelomalar>n bir ço¤unda a¤>r
zincir at>l>m> yoktur ve sadece hafif zincir at>l>m>n>n ise serum immü-
noelektroforezinde saptanmas> zordur. Böyle bir durumda de¤erlen-
dirmeyi tamamlayabilmek için serum immunoelektroforeziyle birlikte
idrar immünoelektroforezi de mutlaka yap>lmal>d>r.
Bu test, serum immünoelektroforezini tamamlay>c> niteliktedir ve
serum immünoelektroforezinde M komponentinin olmad>¤> durum-
larda bile Bence Jones proteini saptanabildi¤i unutulmamal>d>r. Mye-
loma böbre¤inde, amiloidozda, hafif zincir hastal>¤>nda, lenfomada ve
bazen benign monoklonal gammopatide, Bence Jones proteinürisi sap-
tanabilir. Ancak, sistemik amiloidozlu birçok olguda serum immuno-
elektroforezi normal oldu¤u ve idrarda Bence Jones proteinürisi bu-
lunmad>¤>ndan amiloidoz tan>s>n> tamamen d>fllamak için bu testlerin
çok dikkatli kullan>lmas> gerekir.
Antinötrofil Sitoplasmik Antikor
Antinötrofil sitoplazmik antikor (ANCA) h>zl> ilerleyen glomerülo-
nefritin (RPGN) en s>k görülen nedenlerinden birisinin daha erken ve
kesin tan>s>na olanak sa¤lar. ANCA testi, enzim linked immunosorbent
assay ile do¤ruland>¤>nda bir grup vaskülit için oldukça yüksek düzey-
de sensitivite ve spesifiteye sahiptir. Etkilenen hastan>n serumunda iki
farkl> boyanma modeli görülebilir. Bunlar perinükleer (p-ANCA) ve si-
toplazmik boyanma (c-ANCA)'d>r. Her iki antijende sitoplazmik da¤>-
l>m gösterir, p-ANCA fiksasyon yönteminde oluflan hata nedeniyle gö-
rülür. p-ANCA antijeni miyeloperoksidazd>r ve c-ANCA antijeni ise
proteinaz-3'dür. p-ANCA genellikle mikroskobik polianjitte, idyopatik
kresentrik glomerülonefritte veya Churg-Strauss sendromunda görü-
lür. c-ANCA ise daha çok klasik Wegener's granülomatozis de görülür
ancak aradaki iliflki kesin de¤ildir. Her iki antijene karfl> antikor tafl>yan
olgu bildirilmemifltir. s>na ra¤men spesifik de¤ildir. Ancak enzim linked immünosorbent as-
say ve Western blot ile birlikte kullan>ld>¤>nda uygun klinik bulgular
>fl>¤>nda böbrek biyopsisine gerek kalmaks>z>n tan> konulmas>n> sa¤la-
yabilir. ANCA pozitifli¤ine efllik eden anti­GBM antikor boyanmas>
görülebilir, bunun önemi aç>k de¤ildir. Glomerüler zedelenme nede-
niyle Goodpasture antijenine maruz kal>nmas> sonucu bu antikorlar>n
sekonder olarak geliflti¤ine dair spekülasyonlar vard>r.
Anti ­Glomerüler Bazal Membran Antikoru
Goodpasture sendromunda görülen renal zedelenmenin mekaniz-
mas>n>n tan>mlanmas>nda tip-4 kollagenin
zincirinde bulunan Go-
odpasture antijenine karfl> geliflen otoantikorlar>n saptan>lmas> önemli
bir basamakt>r. Tedavi verilmedi¤inde geri dönüflümsüz böbrek yet-
Bölüm 115
Böbrek Hastal>¤> Olan Hastaya Yaklafl>m
809
K>s>m XI
Böbrek
fiEKÜrat nefrolitiasisin veya ürat nefropatisinin kristali.
(Johnson RJ, Feehally J: Comprehensive Clinical Nephrology. London, Mosby,
2000. narak bas>lm>flt>).