background image
bi profesyonellik için üç temel prensip önermifllerdir: Hasta iyili¤inin
önceli¤i, hastan>n özerkli¤i, ve sosyal adalet. Modern t>p tan> ve teda-
vi seçeneklerine bir bolluk getirdikçe, doktorun hasta ve toplumla et-
kileflimi daha karmafl>k hale gelmifl, ahlaki ikilemlerle gerginleflmifltir
(Bölüm 2). Yaln>z geleneklerden temel alan de¤il, modern zamanlara
da uyacak bir ahlaki s>n>r belirlenmesine yard>mc> olmak için, hasta
iyili¤inin önceli¤i, bu mesle¤in ana prensibini vurgular. Bir doktorun
kendinden önce hastas>n> düflünmesi, hastada güven uyand>rmakla
beraber hasta ve doktorun karfl> karfl>ya kald>¤> ekonomik, bürokratik
ve politik sorunlardan etkilenmemelidir (Bölüm 5).
Hasta özerkli¤inin prensibi, doktorun önerilerde bulunmas> ama
son karar> hastan>n vermesidir. Doktor hastay>, bilimsel verilere ve bu
verilerin hastan>n tercihleriyle nas>l bütünlefltirilebilece¤ine dayanarak
bilgilendiren ve karar vermesine destek olan uzman bir dan>flmand>r.
Sosyal adaletin önemi, hasta-doktor etkilefliminin bir bofllukta ol-
mad>¤>n> sembolize eder. Doktor, hastaya ve topluma karfl> sa¤l>k ve
hasta bak>m>na ulafl>m>n geliflmesi, bu konulardaki eflitsizli¤in gideril-
mesi aç>s>ndan sorumludur.
Bu temel prensipleri gelifltirmek için bir seri profesyonel sorumlu-
luk önerilmifltir (Tablo 1-2). Bu özgün sorumluluklar, doktorun hasta-
lar>na ve tüm topluma yarar sa¤layan pratik, gündelik özelliklerini
temsil eder. Bunlar> ve hastalar>n>n bak>m hizmetinden memnuniyeti-
ni artt>ran di¤er niteliklerini kullanan doktorlar sadece profesyonellik-
lerini gelifltirmekle kalmazlar, sorumluluklar>n> ve mesleki hata riskle-
rini de azalt>rlar.
Profesyonelli¤in ilginç yeni bir yönü, t>bbi bak>m hizmetinde ekip
yaklafl>m>na güvenin giderek artmas>d>r. Bu duruma örnek, rolleri ça-
l>flma yerleri ile tan>mlanan, geçmiflte yo¤un bak>m veya acil servisler-
de, günümüzde ise yatakl> hastane servislerinde çal>flan doktorlard>r.
Kaliteli bak>m hizmeti, art>k belirlenmifl zaman aral>klar>nda çal>flan
yatakl> servis ve poliklinik bölümleri aras>nda koordinasyon ve etkin
iletiflimi gerektirmektedir. Her zaman ulafl>labilecek tek doktora daya-
nan sistemden ideal olarak bafl>nda görevli bir koordinatörün bulun-
du¤u doktorlardan oluflan ekip sistemine geçifl süreci doktorlara, sa¤-
l>k sistemine ve t>p mesle¤ine yeni bir u¤rafl ve çal>flma alanlar> sun-
maktad>r.
De¤iflmekte olan t>bbi ortam standartlar, sonuçlar ve sorumluluk-
lar üzerinde vurgu art>fl> yapm>flt>r. Sigorta al>c>lar>, maliyetten çok de-
¤ere önem vermeye bafllay>nca (Bölüm 11), mammografi taramas>n-
dan (Bölüm 208) koroner arter bypass cerrahisinin mortalite oranlar>-
na (Bölüm 74) kadar genifl içerikte sonuçlar, mant>kl> seçimin ölçütleri
olmufltur. Randomize kontrollü çal>flmalardan ve kan>ta dayal> t>ptan
gelifltirilen klinik rehberler ve elefltirel yöntemler, daha ucuz ve iyi so-
nuçlar sa¤lama potansiyeli tafl>maktad>r.
Bat>l> bir çok sa¤l>k sistemindeki bu büyük de¤ifliklikler beraberin-
de büyük risk ve endifle getirmifltir. Doktorlar ve sa¤l>k çal>flanlar> ara-
s>ndaki s>n>rl> seçim düflüncesi kalite ve sonuçlar>n tarafs>z ölçülerine
dayand>r>l>rsa hastalar>n daha do¤ru sa¤l>k kurulufllar>na yönlendiril-
mesi yar>flma ve tercihin akla yak>n bir tan>m> olabilir. E¤er s>n>rl> se-
çenekler kalite, sonuç ve hasta doyumu yerine maliyete dayand>r>l>rsa
hasta ve gerçek profesyonel doktor aras>ndaki tarihi iliflki temelden
bozulur.
Bir di¤er risk; daha etkin, kifliye özel tedaviye yol açabilecek gene-
tik bilginin kifliyi damgalayarak, sa¤l>k sigortas> masraf>n> artt>rarak
ve hatta baz> kiflilerin sigortalanmamas>na neden olarak yarar yerine
zarar verebilmesidir. T>bba etik yaklafl>m (Bölüm 2), genetik ve gene-
tik dan>flma (Bölüm 38) bilimsel geliflimin bu yan etkisinden korunma
yollar>n> tart>flmaktad>r.
Bu yeni ortamda, doktorun, düflük maliyetli, yüksek kalitede ba-
k>m yöntemleri, klinik rehberler, yarar ölçüleri ve standartlar olufltur-
maya yard>m eden bir uzman olarak sa¤l>k sistemine ve sistemin ma-
kul s>n>rlar> içinde sa¤l>klar>n> güven içinde kendisine emanet eden
hastalara karfl> olmak üzere iki yönlü sorumlulu¤u vard>r. Düflük ma-
liyetli bak>m> vurgulayan doktorlara ve sa¤l>k çal>flanlar>na toplum
sa¤l>¤> ve bu hedefe ulaflacak kaynaklar>n sorumlulu¤unu veren, bu-
nu hastalar>n bak>mlar>ndan memnun kalmad>klar> zaman alternatif
seçebilecekleri yar>flmac> bir ortamda gerçeklefltiren, sa¤l>k e¤itimi ve
korunmas> üzerine titizlik gösteren bir sa¤l>k sigorta sisteminin birçok
pozitif etkisi vard>r. Ancak, bu ortamda doktorlar kendilerini hastala-
ra az ilgi göstermeye ve kiflisel mali ç>karlar>n> hastan>n iyili¤inin önü-
ne koyarak profesyonel sorumluluklar>n> uygulamamaya iten aç>k ve
gizli bask>lara karfl> dikkatli olmal>d>rlar.
fiimdiki sa¤l>k sisteminde tüm doktorlar ve ö¤renciler meslekleri-
ne sorumluluklar>n> iki misline ç>karmal>d>rlar. Bir doktor için bilim-
sel temel bilgisini geniflletmek ve yeni bilgi edinme zorluklar> cesaret
k>r>c>d>r. Bilim ve bak>m temelinde yükselen bir mesle¤in bu ruh ha-
linde The Cecil Textbook of Medicine modern iç hastal>klar>na genifl
bir yaklafl>m yolu aralamaktad>r.
SEÇ
Bowen JL: Educational strategies to promote clinical diagnostic reasoning. N. Engl J
Med 2006;355:2217-225. An educational review.
Hafferty FW: Professionalism-the next wave. N Engl J Med 2006;355:2151-2152.
Refefining professionalism in medical education.
Snyderman R, Yoediono Z: Prospective care: A personalized, prevetative approach to
medicine. Pharmacogenomics 2006;7:5-9. How genetic information may allow
targeting of preventive and therapeutic intervention.
Stelfox Ht, Gandhi TK, Orav EJ, et al: The relation of patient satisfaction with
camplaints against physicians and malpractice lawsuits. Am J Med
2005;118:1126-1133. More satisfied patients are less likely to sue.
Stern DT, Papadakis M: The developing physician-becoming a professional. N Engl J
Med 2006;355:1794-1799. Standrads of professional behavior in new physicians.
Genellikle t>bbi teknoloji, antibiyotikler, diyaliz, transplantasyon,
ve yo¤un bak>m ünitelerindeki modern geliflmelerin 21. yüzy>lda dok-
torlar>n yüzyüze kalaca¤> biyoetik ikilemler yaratt>¤> kabul edilir. An-
cak, ahlaki konularla ilgili kayg>lar t>p mesle¤i kadar eskidir. MÖ 400
y>llar> s>ralar>nda oluflturulan Hipokrat Yemini, Yunan doktorlar>n>n
karfl>laflt>klar> birçok biyoetik ikilemde nas>l davranmalar> gerekti¤ini
belirlenmesi ihtiyac>na yan>t verir. Yemin, gizlilik, kürtaj, ötanazi, dok-
tor ve hasta aras>ndaki cinsel iliflkiler, bölünen sadakat ve en az>ndan
dolayl> olarak hay>rseverlik ve mahkumiyet konular>na hitap eder. Hi-
pokrat Yemini'nin hitap etti¤i di¤er konular, ölmekte olan hastalar>n
tedavisini sonland>rma ve gerçe¤i söyleme konusundad>r. Bu ö¤ütler-
le fikir birli¤inde oluruz veya olmay>z, önemli olan birçok biyoetik ko-
nunun teknoloji taraf>ndan yarat>lmad>¤>, t>p mesle¤inin do¤as>nda
oldu¤udur. Teknoloji bu konular> daha gündelik hale getirebilir veya
ortaya ç>kma konusunu de¤ifltirebilir; ama altta yatan biyoetik konu-
lar zamans>zd>r.
Doktorlar>n ço¤unlu¤u biyoetik ikilemlere seslenen dört ana pren-
sip üzerine e¤itilmifltir: Özerklik, zarar vermemek, yararl> olmak ve
adalet. Özerklik, insanlar>n kendi yaflam planlar>n> seçme,yürütme ve
Bölüm 2
T>p Mesle¤inde Biyoetik
6
TABLO 1-2
PROFESYONEL SORUMLULUKLAR
Afla¤>daki ilkelere ba¤l>l>k:
Profesyonel uzmanl>k
Hastalara dürüstlük
Hasta gizlili¤i
Hastalarla düzgün iliflkiler sürdürme
Bak>m kalitesini yükseltme
Bak>ma ulafl>m> gelifltirme
S>n>rl> kaynaklar>n adil da¤>t>m>
Bilimsel bilgi
Ç>kar uyuflmazl>klar>n> çözerek güveni sürdürmek
Profesyonel sorumluluklar
Brennan T, Blank L, Cohen J, et al. Medical professionalism in the new millennium: A physi-
cian charter. Ann Intern Med 2002; 1136: 243-246.
2
TIP MESLE/B
Ezekie J. Emanuel