background image
Böbrek disfonksiyonu olan hastalar, hastal>¤>n etyolojisinden ve
efllik eden sistemik hastal>klardan ba¤>ms>z olarak böbrek hastal>¤> be-
lirti ve bulgusu gösterirler. Klinik bulgular böbre¤in bir çok fizyolojik
fonksiyonda ana rolü oynad>¤>n>n göstergesi gibidir. Bu fonksiyonla-
r>n aras>nda, nitrojenli art>k ürünlerin temizlenmesi, pH ve elektrolit
dengesinin ayarlanmas>, kan bas>nc>n>n idamesi, volüm kontrolü, ak-
tif D vitamini sentezi ve eritropoietin sentezi bulunur.
Böbrek hastal>klar>n>n tan>s>n> koyarken hastadan dikkatli hikaye
alma ve fizik muayene ile birlikte temel labaratuvar testleri ve bilhas-
sa idrar sediment bulgular> dikkate al>nmal>d>r.Tan>n>n spesifiklefltiril-
mesinde serolojik testler, radyolojik tetkikler ve bazen böbrek biopsisi
ve anjiografi gibi invasif ifllemler gerekir.
Öykü
Öyküde böbrek hastal>¤>n>n oluflmas>nda etkili olan potansiyel
faktörler ve hastal>¤>n sistemik belirtilerinin tan>mlamas> yap>l>r. Bu
faktörler aras>nda flunlar> vard>r:
·
m>
·
Böbrek hastal>¤>n>n aile öyküsü
·
Renal disfonksiyon belirtilerinin bafllang>c>
·
Mesane fonksiyonundaki de¤ifliklikler, noktüri, poliüri ve acil id-
rar yapma iste¤i
·
Yorgunluk ve güçsüzlük
·
Efor dispnesi, asidoz veya s>v> yükünün artmas>n>n göstergesi ola-
bilir
Sistemik vaskülit; splinter hemoraji, parmak gangreni, purpura ve
petefliyal döküntü tarz>nda de¤iflik deri lezyonlar> fleklinde ortaya ç>-
kabilir. Otit, sünizit, epistaksis, hemoptizi ve nazal septum ülserleri
Wegener granülomatozunun s>k rastlanan bulgular>d>r. Anti-glome-
rüler bazal membran (GBM) hastal>¤> veya Goodpasture Sendromun-
daki pulmoner hemoraji tehlikeli seyredebilen durumlard>r. Otozomal
polikistik böbrek hastal>¤>, asit ve nefrotik sendromda kar>n gerginli¤i
ortaya ç>kabilir. Kar>n a¤r>s> ve duyarl>l>¤>, Henoch-Schönlein purpu-
ras>n>n ve klasik poliarteritis nodosan>n bulgusu olabilir. Alt ekstremi-
te ödemi siroz, konjestif kalp yetmezli¤i ve nefrotik sendromda s>kt>r.
Kriyoglobülinemi ve mikroskobik polianjiitis gibi vaskülitler, nörolo-
jik bulgularla kendini belli edebilir.
Fizik Muayene
Vital bulgular çok önemlidir. Normal kan bas>nçl> bir hasta reno-
vasküler hastal>k varl>¤>nda göreceli olarak hipotansif say>labilir. Pa-
radoks nab>z kardiyak tamponad>n göstergesi olabilir.
Gözler konjuktivit, episklerit veya üveit bulgular>n> gösterir. Ba-
t>nda asit sirozda, nefrotik durumlarda ve konjestif kalp yetmezli¤in-
de bulunur. Pasif konjesyonda ve amiloidosiste hepatomegali vard>r.
Dalak büyüklü¤ü amiloidosiste, endokardit ve lenfomada olur. Kara-
ci¤er ve dalak büyüklü¤ü otosomal dominant polikistik böbrek hasta-
l>¤>nda bulunabilir. Alt ekstremitelerde ödem sirozda, nefrotik sen-
dromda, konjestif kalp yetmezli¤inde vard>r. Splinter hemorajiler, Os-
ler nodülleri ve Janeway lezyonlar> bakteryel endokarditi akla getirir.
Birçok vaskülitlerde de döküntüler vard>r.
Kardiyovasküler Belirtiler
Volüm durumunun de¤erlendirilmesinde yatak bafl> juguler ve-
nöz bas>nç ölçümü tan>da kritik bir rol oynar, bu belki de di¤er muaye-
nelerden daha önemlidir ve günlük olarak bak>lmas> gerekir. Üremi ve
serozit ile birlikte giden sistemik lupus eritematozus (SLE) ile iliflkili
perikarditte perikardiyal frotman duyulabilir. Amiloidoz ve sarkoidoz
gibi infiltratif hastal>klar konjestif kalp yetmezli¤i iliflkili restriktif kar-
diyomiyopatiye yol açabilir. Dördüncü kalp sesi (S
4
) duyulmas> kardi-
yak hipertrofinin ve S3 duyulmas> konjestif kalp yetmezli¤inin iflareti
olabilir. Vasküler üfürüm yayg>n aterosklerozun ve kar>nda üfürüm
renovasküler hastal>k varl>¤>n>n önemli bir iflareti olabilir.
Nörolojik Belirtiler
Mononöritis multipleks fleklinde sinir tutulumu ile birlikte giden
vaskülitlerde periferal nöropati görülebilir. Antifosfolipid sendromu
ve SLE'de aflikar serebrovasküler olaylar görülebilir.
Kronik böbrek yetmezli¤indeki belirti ve bulgular fiekil 115-1'de
gösterilmifltir.
Laboratuvar Bulgular>
n böbreklerinin de¤erlendirilmesinde temel
incelemedir. daki özellikleri, böbrek hastas>na
yaklafl>mda önemlidir.
24 Saatlik l>m>
24 saatlik idrarda 3.5 gr'dan daha fazla proteinüri (albüminüri)
glomerüler hastal>¤> iflaret eder. Daha az miktardaki proteinüri glome-
rüler hastal>¤> d>fllamaz ve elektroforez protein içeri¤i hakk>nda de¤er-
li bilgiler verir. Bazen, küçük molekül a¤>rl>¤> olan proteinlerin dola-
fl>mda fazla miktarda bulunmalar> taflma proteinürisi dedi¤imiz bir
duruma neden olur ve Bence Jones proteini gibi proteinlerin varl>¤>n-
da idrardaki at>l>m> 3.5 gr/gün geçmesine ra¤men hastada nefrotik
sendrom belirtileri bulunmayabilir. Bu durumda idrar protein elektro-
forezi yap>larak tan> konur. rken ilk gün sabah idrar> d>-
flar> yap>lmal> ve sonraki 24 saat idrar toplanmaya devam edilmeli ve
2. gün ilk idrar da biriktirilmelidir.
Protein/Kreatinin Oran>
Yirmi dört saatlik idrar biriktirilmesi protein at>l>m>n>n ölçülmesi
için çok uygun bir yöntem de¤ildir ve kesin olmayan sonuçlar verir.
At>lan protein miktar>n>n saptanmas>nda, spot idrardaki protein/kre-
atinin oran> kullan>labilir. Spot idrardaki protein/kreatinin oran> 3 ise,
24 saatlik idrarda protein at>l>m> tahmini olarak 3 gr civar>ndad>r. Or-
tostatik proteinüride, bu oran do¤ruyu yans>tmayabilir.
ndaki anor-
mal albümin at>l>m>, mikroalbüminüri olarak adland>r>l>r. Normal al-
bümin at>l>m> 30 mg/gün'den daha azd>r. Ölçüm radioimmünassay
veya enzim immunassay yoluyla yap>l>r. Mikroalbüminüri, diyabetik
nefropatinin klinik olarak saptanabilen en erken bulgusudur.
Fraksiyone Sodyum At>l>m>
Oligüri ve akut böbrek yetmezli¤inde sodyum at>l>m> tübüler
fonksiyonlar>n yeterlili¤i konusunda bilgi verir. Fraksiyonel sodyum
at>l>m> (FeNa) afla¤>daki gibi hesaplan>r:
Fe
Na
= (
Buradaki Na idrardaki N konsantrasyonunu (mmol/ litrede [mmol/
L] ve kreatinin[mmol/ L] gösterir. Oligüri durumunda FeNa %1'den
daha az olmas> s>kl>kla prerenal azotemiyi gösterir. E¤er FeNa %1'den
daha fazla ise intrinsik böbrek yetmezli¤ini gösterir. Gerçi bu ölçüm-
ler genellikle bilgi verici olsa da bazen prerenal komponenti olmayan
böbrek yetmezli¤inde de %1'in alt>nda bulunabilir. Bunlar aras>nda,
kontrast nefropatisi, hepatorenal sendrom, interstisiyal nefrit, glome-
rülonefrit ve rabdomyoliz say>labilir. Aksine prerenal komponenti
olan baz> böbrek yetmezli¤i durumlar>nda FeNa yüksek olabilir. Örne-
¤in; diüretik kullan>m>, adrenal yetmezlik, serebral tuz kayb> ve tuz
kaybettiren nefropati gibi. FeNa'n>n de¤erlendirmesi klinik durumla
birlikte yap>lmal>d>r, çünkü normal veya krronik böbrek yetmezli¤i
olan hastadada düflük veya yüksek olabilir. Sonuç olarak, hastan>n vo-
lüm durumu en iyi hasta bafl>nda de¤erlendirme ile yap>l>r, elektrolit-
lerin ölçümünden sonuca var>lamaz.
Fraksiyone Üre At>l>m>
Diüretik kullan>m> varl>¤>nda, FeNa güvenilir de¤ildir, fraksiyo-
nel üre at>l>m> volüm de¤erlendirilmesinde FeNa yerine kullan>labilir.
Üre geri emilimi volüm durumuna göre de¤iflir; volüm azl>¤> oldu-
¤unda artar. Fraksiyonel üre ekskresyonu %30'un alt>na indi¤inde
efektif dolafl>m volümünün azald>¤> anlam>na gelir. Fraksiyonel üre
at>l>m>n>n hesaplanmas> FeNa hesaplamas>yla ayn>d>r.
24 Saatlik Sodyum ve Kreatinin
Bu incelemeler tekrarlayan böbrek tafl> olan hastalar>n de¤erlen-
dirmesinde yard>mc>d>r. Labaratuvara ba¤l> olarak kalsiyum ölçümü
için di¤erlerinden farkl> yöntemlerle idrar toplanmas> gerekebilir, bu
laboratuara göre farkl>l>k gösterir. Bu ölçümler hasta hastanede yatar-
ken yap>lmamal>d>r, hasta normal aktivitesinde ve normal diyetteyken
Tan>
K>s>m XI
Böbrek
Bölüm 115
Böbrek Hastal>¤> Olan Hastaya Yaklafl>m
805
115
BÖBREK HASTALI/I OLAN
HASTAYA YAKLAfiIM
Hasan Bazari