background image
Kas-iskelet sistemi hastal>klar> yayg>n görülen, hem sakatl>¤a ne-
den olan hem de maliyeti yüksek olan hastal>klard>r. Bu bölüm, roma-
tizmal hastal>¤> olan hastan>n problemlerini belirlemede gerekli verile-
ri öne ç>kararak tan>ya götüren ve tedaviyi bafllatan bir rehberlik sa¤-
lamaktad>r.
Kas-iskelet sistemi hastal>klar> akut, subakut veya kronik prob-
lemlerle karfl>m>za ç>kabilir. A¤r> ve günlük aktivitelerini yapmakta
güçlük çekmek hastay> doktora götüren ve durumun etkisini belirle-
yen faktörlerdir. Romatizmal flikayetleri olan hastaya genel t>bbi yak-
lafl>mda en önemli nokta fizik muyeneninde içinde yer ald>¤> güveni-
lir, do¤ru bir öyküdür. Genel olarak, ço¤u romatizmal hastal>¤>n tan>-
s> için sadece s>n>rl> say>da test yapmak gerekli olmaktad>r, fakat bir
çok laboratuar analiz, görüntüleme metodu ve di¤er yaklafl>mlarla ba-
z> de¤erlendirmeler yapmak gerekebilir.
Kas-klar>n>n S>n>fland>r>lmas>
Kas-iskelet sistemi hastal>klar> pratikte a¤>rl>kl> olarak etkiledikle-
ri dokuya göre dokuz gruba ayr>labilirler (Tablo 277-1). De¤erlendir-
medeki her noktada (öykü, fizik muayene ve laboratuar testleri) hangi
dokuyu etkiledi¤ini sorgulamak önemlidir. A¤>rl>kl> etkilenen doku
paternini tan>mak direk olarak hastal>¤>n primer iliflkili oldu¤u doku-
ya do¤ru dikkatleri çekebilir. Kas-iskelet problemleri olan hastan>n de-
¤erlendirmesindeki klinik yaklafl>mlara geçmeden önce etkilenen ya-
p>lar>n patofizyoloji ve anatomilerini gözden geçirmek faydal>d>r.
Anatomi
fiekil 277-1A'da kas-iskelet sistemi hastal>klar>n>n etkileyebilece¤i
yap>lar gösterilmifltir. En baflta eklem aral>klar> etkilenir. Sinovium ola-
rak bilinen membran yap> makrofajlar>n oluflturdu¤u ince bir tabaka
(Tip A hücreler) ve fibroblastlardan (Tip B hücreler) oluflur, Kemik
ucu yüzeyini saran hyalin k>k>rdak eklem için kaygan bir yüzey sa¤-
lar. K>k>rdak yüksek su içeri¤ine sahiptir ve besinlerini sadece plazma-
n>n bir ultrafiltrat> olarak sinoviun taraf>ndan üretilen sinovial s>v>dan
sa¤lar. Sinovium, sinovial s>v>ya hyalüronik asit gibi özel molekülleri
sekrete eder. Normal bir kemik ucu k>k>rdak ile desteklenmelidir. Ek-
lem kapsülü ve ligamanlar periost ile birleflir ve ilave bir destek sa¤lar.
Periartiküler anatomi eflit derecede önemlidir ve her eklemle iliflkili
tendon, bursa ve kaslar> kapsar.
Patofizyoloji
Kas-iskelet sistemi problemlerinin sebepleri genellikle inflamatu-
var, metabolik, dejeneratif, tümör veya bazen onlar>n kombinasyonla-
r>d>r. Kas-iskelet dokular> ile iliflkili bozukluklar Tablo 277-1 ve fiekil
277-1B'de özetlenmifltir. Romatoid artrit(RA) gibi sinovial inflamatuar
bozukluklar sinoviumda bafllar ve daha sonra k>k>rdak, eklem kapsü-
lü ve kemik hasar> geliflir. Ligaman ve tendonlar>n kemik yüzeyine ya-
p>flma bölgeleri olan entezis alanlar>ndaki enflamasyon ankilozan
spondilit gibi seronegatif spondiloartritlerin karakteristik bir özelli¤i-
dir. Gut ve pseudogut gibi kristal depo hastal>klar> da eklem inflamas-
yonuna sebep olabilir. Enfeksiyonlar primer olarak eklem bofllu¤unu
(septik artrit) veya kemi¤i (osteomyelit) tutar. Noninflamatuvar, deje-
neratif bir hastal>k olan osteoartrit (OA) k>k>rdakta bafllar ve k>k>rdak
hasar>na, subkondral yeni kemik oluflumlar>na ve kemik kenarlar>nda
afl>r> büyümelere sebep olur. Ayr>ca, sinovial inflamasyon ve travma-
ya sekonder k>k>rdak kayb>da olabilir. Kemi¤in osteonekrozu kemik
ucu yüzeyinin kollaps>na ba¤l> k>k>rdak hasar> ile iliflkilidir. Kaslar>n
inflamatuvar hastal>klar> genellikle a¤r>s>z proksimal kas güçsüzlü¤ü
fleklinde ortaya ç>kar. Periartiküler inflamasyon tendon veya bursalar>
etkileyebilir ve s>kl>kla eklemlerden kaynaklanan semptomlar ile kar>-
flan a¤r> ve tutuklu¤a sebep olur. Son olarak, yayg>n klinik bir problem
olan fibromyalji bölgesel hassas özel noktalarla birlikte yumuflak doku
ve eklemlerde a¤r> ile karakterizedir. Fakat, inflamasyon veya fliflli¤in
objektif kan>t> yoktur.
Öykü
Demografi
Yafl, cinsiyet ve evlilik durumu, meslek ve psikososyal faktörlerde
dahil hastan>n kiflisel öyküsünden oluflan bir de¤erlendirme tan>ya
yard>mc>d>r.
Yafl
Hastan> yafl> ay>r>c> tan>n>n ilk basama¤>d>r. Örne¤in, artrit çocuk-
luk ça¤>ndan bafllayan hemofilinin major bir belirtisidir. Juvenil RA te-
rimi 16 yafl>ndan önce bafllayan artritlerin üç farkl> formu ile ilgilidir.
Genç eriflkinlerde, inflamatuvar ve septik artritler görülebilir fakat OA
çok çok nadirdir. RA s>kl>kla orta yafllarda bafllar, oysa yafll>lar OA'e
daha yatk>nd>r. Yafll>larda artritlerin s>kl>kla dejeneratif oldu¤u zanne-
dilir, hastalarda polimyaljia romatika, RA ve sistemik lupus eritemato-
zus (SLE) gibi inflamatuvar olaylardan biride olabilir.
Cinsiyet
RA ve di¤er otoimmun hastal>klar kad>nlarda daha s>kt>r, oysa an-
kilozan spondilit ve HLA B27 ile iliflkili di¤er spondiloartropatiler er-
keklerde daha s>kt>r. Gut artriti erkeklerde daha s>kt>r ve kad>nlarda
menapoz öncesi nadiren atak yapar.
Meslek ve U¤rafl>lar
Meslek ve bofl zamanlar>ndaki u¤rafl>lar> da fiziksel ve psikolojik
durumla iliflkisinden dolay> önemlidir. Klinisyen hastan>n iflinin flika-
yetini ne kadar etkiledi¤ini ö¤renmelidir. Tekrarlayan eklem travma-
s>na neden olan bir ifl, yatk>n bireylerde OA geliflimine katk>da bulu-
nabilir.
Aile Öyküsü
Otoimmun hastal>klar ve gut ailesel risk art>fllar> ile birlikte oldu-
¤u için tam bir aile öyküsü almak önemlidir.
Bafllang>ç ve Semptomlar>n De¤erlendirilmesi
Kas-iskelet semptomlar>n>n bafllang>ç paternini, lokalizasyonunu
ve de¤erlendirilmesini bilmek do¤ru tan> için zorunludur. Semptomla-
r>n saatler-günler içinde geliflimi akut artritin özelli¤idir, genellikle inf-
lamatuvar ve travmatik olaylar> gösterir. Günler-haftalar aras>nda sü-
ren ara dönemdeki artritler subakut artrit olarak tan>mlan>r iken 6 haf-
tadan daha uzun süren semptomlar kronik artriti düflündürür. Kas-iske-
let a¤r>lar>n>n ak>lda kalmas> için "OPQRST" k>saltmas> ile de¤erlendi-
rilebilir; O= Onset (Bafllang>ç), P= Precipitation (artt>ran veya azaltan
faktörler), Q=Quality (Özellik), R= Radiation (Radyasyon), S= Severity
(fiiddet) ve T= Timing (Zamanlama). En s>k görülen kas-iskelet sistemi
semptomu a¤r>d>r; kas-iskelet sistemi a¤r>s> ile baflvuran bir hastan>n
de¤erlendirilmesi ve tan>sal bir yaklafl>m fiekil 277-2'de gösterilmifltir.
Eklem Tutulum Paterni
Tutulan eklemlerin da¤>l>m> kas-iskelet sistemi hastal>klar>n>n ta-
n>s>n>n en temel aflamalar>ndan biridir. Monoartrit tek bir eklemdeki
semptomlar> tan>mlar; oligoartritte (veya pauciartrit) 2-4 eklemde
semptom vard>r; poliartrit 5 veya daha fazla eklem tutulumunu ifade
eder. Spinal tutulum aksiyel hastal>k olarak isimlendirilir iken ekstremi-
telerdeki artritler periferik eklem hastal>¤> olarak adland>r>l>r. Simetrik
veya asimetrik periferal eklem hastal>¤> öyküsünü belirlemek önemli-
dir. A¤>rl>kl> olarak el ve ayaklar>n küçük eklemleri veya omuz, kalça
ve diz gibi büyük eklemlerin tutulumu da tan> aç>s>ndan önemlidir.
Klinik aç>dan kritik bir özellik artralji (subjektif eklem a¤r>s>) ve ar-
trit (objektif eklem fliflli¤i, deformitesi veya fonksiyon kayb>) aras>nda-
ki farkt>r. Artrit tan>s> için fizik muayenedeki objektif bulgular bulun-
mal>d>r.
Kas-iskelet semptomlar>n> de¤erlendirmenin önemli ilk basama¤>
inflamatuvara karfl> noninflamatuvar hastal>k fark>d>r. Eklem üzerin-
deki eritem ve >s> art>fl> inflamatuvar hastal>¤> düflündürür. 60 dakika-
dan daha uzun süren sabah tutuklu¤u ("gel fenomeni", biraz uzun sü-
Tan>
Patobiyoloji
K>s>m XXII
Romatoloji
Bölüm 277
Romatizmal Hastal>¤> Olan Hastaya Yaklafl>m
1963
277
ROMATOLAN HASTAYA YAKLAfiIM
William P. Arend ve George V. Lawry