mese de erken saptama, afl>lama (Bölüm 16) ve yaflam tarz> de¤iflikleri
gibi önleyici müdahalelerle düzeltilebilir. Birleflik Devletlerde y>ll>k
ölümlerin %35'i tütün tüketimine, (Bölüm 30), fiziksel inaktiviteye
(Bölüm 14) ve zay>f diyete (Bölüm 232) ba¤lanabilir. Tütün tüketimi
kendi bafl>na birleflmifl milletlerde y>ll>k 420.000 ölüme neden olur.
aflikard>r. Paradoksik olarak hastal>¤> tedavi etmek sa¤l>k hizmet siste-
minin kaynaklar>n>n büyük bir bölümünü tüketmektedir-y>ll>k milyar
dolarlar (Bölüm 5), ayr>ca hastal>¤>n seyrini de¤ifltirmede, surviyi uzat-
mada ve a¤r> ve komplikasyonlar> önlemede yetersiz kalmaktad>r.
pülasyon kronik hastal>k prevalans>nda ve bunlar>n tedavi maliyetle-
rinde art>fla maruz kald>¤> için günümüzde hastal>klar>n önlenmesine
olan ilgi artarak devam etmektedir.
ve hastalar sa¤l>k hizmet bütçesiyle mücadele etmektedir. Toplum
sa¤l>¤> ve ekonomi üzerindeki birleflme e¤ilimde olan bu trend, art-
makta olan insidans, hastal>k ciddiyeti ve kronik hastal>klar>n maliye-
ti üzerinde koruman>n öneminin alt>n> çizmektedir.
aktivite, diyet) ve medikal hizmet ald>¤> yerlerdedir (ev, ifl, okulda).
Sa¤l>kl> yaflam tarz>n>n devam ettirmek için destek farkl> toplum sek-
törlerinde gelebilir:
üreticiler, hükümet kurulufllar>, sa¤l>k müdafaa organizasyonlar>,
reklamc>lar, halk merkezleri ve medya. Sa¤l>k hizmet cemiyeti genel-
likle periferal bir rol üstlenmektedir. Örne¤in hastal>klar> önlemek
için al>nan etkili önlemler klinik müdahaleden çok kanun ve ürün ta-
sar>m>n yeniden yap>lmas> ile iliflkilidir (Bölüm 15) "Hastal>klar> kon-
trol ve önleme komitesi" hastal>klar> önlemek için klinik uygulama
d>fl>nda etkili birçok strateji tasarlam>flt>r.
tal>¤a ait semptom ve bulgular olmayan kifliler) hastal>¤>n ortaya ç>k>-
fl>n>n önlenmesi için yap>lan ifllemlere denir. Örnek olarak sigara b>ra-
k>lmas> ve afl>lama verilebilir. Sekonder koruma preklinik hastal>¤> ve-
ya risk faktörlerini erken yakalamak için yap>lan asemptomatik hasta-
lar> tarama iflidir. Örnek olarak papanicolaou smear, ve kan lipid dü-
zey ölçümü verilebilir. Tersiyer Koruma ise bilinen hastal>¤> olanlarda
iliflkili komplikasyonlar> önleme için yap>lan ifllerdir. Örnek olarak di-
yabeti olan hastada retinopati için tarama yap>lmas> verilebilir. Bu ta-
n>mla hastal>¤> olan hastaya yap>lan ço¤u palyatif olmayan hizmet ter-
siyer korumad>r.
göstermektedir ki doktor taraf>ndan yap>lan tavsiye hastan>n sa¤l>k
al>flkanl>klar>n> de¤ifltirmesi ve tarama testi yapt>rmas> için motive
edilmesinde önemli faktörlerden birisidir.
gibi sa¤l>k e¤itimi gerektiren müdahalelerde önemli yere sahiptir. Bu
bölümde sa¤l>k al>flkanl>klar> hakk>nda dan>flmanl>k, afl>lama ve tara-
ma testleri gibi klinik koruyucu hizmetlerden bahsedilecektir.
l>¤>- tütün tüketimi (Bölüm 30), sa¤l>ks>z beslenme (Bölüm 32), fiziksel
inaktivite (Bölüm 14)- her 3 ölümden birisine neden olmaktad>r. Bu
al>flkanl>klar>n prevelans>n> azaltmak ve artmakta olan obezitenin önü-
nik obstruktif akci¤er hastal>¤> ile iliflkili hastal>klar>n insidans> üzeri-
ne önemli etkide bulunacakt>r. Primer koruma ile kurtar>labilecek ha-
yatlar sekonder ve tersiyer koruma ile kurtarabileceklerimizden kat
kat fazlad>r (Tablo 12-1).
t>rd>¤>na dair s>n>rl> kan>t vard>r. Bu kan>tlardan bir tanesi sigara b>-
rakma için yap>lan önerilerdir. Sadece birkaç dakikal>k k>sa tavsiye bi-
le sigara b>rakma oranlar>n> artt>rmaktad>r.
hastalarda yeme al>flkanl>klar>n> etkiledi¤i görülmektedir.
üzerine etkili olup olmad>¤>na dair kan>tlar yetersizdir.
d>r (Bölüm 16). Saniyeler içerisinde uygulanabilen pnömokok afl>s> in-
vazif pnömokokal hastal>k insidans>n> %50 oran>nda azaltmaktad>r.
Yine afl>lama ile önlenebilen Pnömoni ve influenza birlikte Birleflmifl
Milletlerde ölüm nedenleri aras>nda 7. s>radad>r.
lan>lan mamografi (Bölüm 208) ve kolorektal kanser için kullan>lan ga-
itada gizli kan (Bölüm 203) ölüm oranlar>n> %15-20 aras>nda azaltmak-
tad>r.
tarama önemli kan>ta dayal> sekonder koruma (erken saptama) ma-
nevralar>ndand>r.
man, koroner arter hastal>¤>nda (Bölüm 70, 72) ve kalp yetmezli¤inde
(Bölüm 58) etkin preventif kardiyoloji rejimleri, diyabet progresyonu-
nu önlemek için fiziksel aktivite (Bölüm 248) ve kronik onstruktif ak-
ci¤er hastal>¤>nda sigaray> b>rakmak gibi. (Bölüm 30, 88)
tir. Baz>lar> taraman>n hastalar>n sa¤l>¤>na zarar verebilece¤ini veya
faydas>ndan daha fazla zarara neden olabilece¤ini kabul ediyor. Basit
bir kan tahlili daha invazif takip testlerine neden olabilir ve tarama da-
hilindeki hastalara daha fazla zarar verebilir. Örne¤in ovaryen kanser
için tarama yap>lan kad>nlarda cerrahi eksplorasyona ihtiyaç duyan
flüpheli kitleler saptanacak. Tarama ayr>ca psikolojik hasar da vermek-
tedir: Ciddi hastal>klar>n (kanser, HIV) de¤erlendirme sonuçlar>n>
bekleyen hastalar kayg> ve endifle yaflarlar. E¤er test yalanc> pozitif
olursa görece¤imiz küçük faydan>n yan> s>ra fiziksel ve psikolojik ha-
sar oluflacakt>r.
sensitivite (duyarl>l>k, yani testi pozitif olan mevcut duruma sahip ki-
flilerin oran>) ile iliflkilidir. Yani yüksek özgüllük olmas> testin pozitif
prediktif de¤erinin (PPD, anormal test sonucunun gerçekten pozitif ol-
ma ihtimali) yüksek olaca¤>n> garanti etmez. Tablo 12-2'de gösterildi-
¤i gibi e¤er kanser prevelans> %1 ise, %95 duyarl>l>k ve özgüllü¤e sa-
hip bir tarama testi her do¤ru kanser saptamas>na karfl>l>k befl yalanc>
pozitif sonuç oluflturacakt>r. E¤er prevelans %0.1'e düflürülürse, pri-
mer sa¤l>k uygulamalar> ile olabilece¤i gibi, ayn> tarama testi daha dü-
flük PPD oluflturacak ve her do¤ru kanser saptamas>na karfl>l>k 53 ya-
lanc> pozitif sonuç ortaya koyacakt>r (Tablo12-3).
cek seçilmifl durumlar için önermesini aç>klamaktad>r. U. S. Preventi-
ve Services Task Force (USPSTF) benzeri seçimlerde de¤erlendirme
için kurulmufl bir gruptur. Bu kurulufl kan>ta dayal> metodlar> kulla-
narak klinik koruyucu hizmetlerle ilgili pratik klavuzlar gelifltirmek
için oluflturulmufl bir nonfederal paneldir. USPSTF rutin taramay> an-
cak mevcut kan>t>n de¤erlendirmesi sonucunda test, durumu do¤ru
H