rumlarda da istenen tesir ya da istenmeyen toksik tesir görülebilir. He-
kimler etkili ve güvenilir bir tedavi için, de¤iflik koflullarda ilaç dozu-
nu kifliye göre ayarlamas>n> bilmelidirler. Bu durum farmakokinetik,
yani ilac>n zaman içinde vücuttaki de¤ifliminin incelenmesi ve farma-
kodinami, yani ilaç konsantrasyonu ile ilaç etkisi aras>nda iliflki konu-
sunda bilgi sahibi olmay> gerektirir (fiekil 27-1). Bu bölüm, temel far-
makokinetik ve farmakodinamik kavramlar> ele almakta ve bu bilgile-
rin terapötik uygulamada en iyi sonucun al>nabilmesi için nas>l kulla-
n>laca¤>na dair önerileri içermektedir.
bilmesi tart>fl>lm>flt>r.
ilac>n tamam> sistemik dolafl>ma hemen girer. Ayn> doz daha uzun sü-
rede intravenöz infüzyon yoluyla da uygulanabilir, bu durumda ilac>n
doruk plazma konsantrasyonu azal>rken dolafl>mda kald>¤> süre uzar.
müsküler olmak üzere di¤er yollarla da uygulanabilirler. Bu yollar>n
her biri, ilac>n dolafl>ma girmesinde gecikmeye neden olabilece¤i gibi,
ilac>n büyük bir k>sm>n>n dolafl>ma hiç girmeme olas>l>¤> da vard>r.
çerek sistemik dolafl>ma kat>l>r. Bu durumda pasif diffüzyon, mem-
bran yüzeyindeki çözeltinin konsantrasyonuna ba¤l> oldu¤undan, ila-
c>n absorbsiyon h>z> absorbe edildi¤i yerdeki serbest ilaç konsantras-
yonuna ba¤l>d>r. Serbest ilac>n bulunuflunu etkileyen faktörler, ilac>n
uygulama yerinden absorpsiyonunu etkiler. Bu durum, ilac>n absorp-
siyon süresini uzatarak, dolafl>ma yavafl sal>n>m>n> sa¤layacak t>bbi te-
davilerin oluflturulmas> amac>yla kullan>labilir. Sürekli sal>veren (sus-
tained release) baz> oral preparatlarda, ilac>n gastrointestinal sistem-
deki dissolüsyon h>z>, ilac>n absorpsiyon h>z>n> belirler (örn., zamana-
ba¤l> sal>verilen antihistaminikler). Benzer flekilde, transdermal ilaçlar
(örn., nitrogliserin) veya intramüsküler depo preparatlar (örn., benza-
tin penisilin G) kullan>larak ilaçlar>n etkisi uzat>labilir.
metabolize edilirler. Bu "ilk-geçifl" yada "presistemik" etki nedeniyle,
baz> ilaçlar> oral yolla kullanmaktansa di¤er yollarla almak daha uy-
gundur.
dilalt>ndan veya transdermal olarak verildi¤inde gerekli sistemik dü-
zeye ulaflabilir.
ilaç miktar> (fraksiyonu) kadard>r. Bu miktar, uygulama yerinden dola-
fl>ma geçen ilaç miktar>n>n, direkt intravenöz yolla enjekte edilmesinin
ard>ndan sistemik dolafl>ma giren ilaç miktar>na (esasen total doz) bö-
lünmesiyle bulunur. Biyoyararlan>m veya F, ilac>n sistemik dolafl>ma hiç
geçmedi¤i anlam>na gelen 0 de¤eri ile, ilac>n tamam>n>n absorbe edildi-
halindeki ilac>n absorbe edilen toplam miktar> de¤ifliklik gösterebildi-
¤inden, ilac>n biyoyararlan>m> de¤iflken olabilir. Bu de¤iflebilirlik, jene-
rik ilaç kullan>m>n>n armas> ile birlikte ilgi oda¤> haline gelmifltir.
dokular, sonra daha az perfüze edilmifl olanlar olmak üzere tüm vücut-
ta da¤>l>r. Da¤>l>m dönemi en iyi flekilde, lineer olarak logaritmik plaz-
ma ilaç konsantrasyonunun zamana göre seyrini gösteren bir grafik çi-
zilerek de¤erlendirilir (fiekil 27-2).
konsantrasyonda h>zl> düflüflün görüldü¤ü bafllang>ç dönemi, da¤>l>m
dönemidir. Bu dönemde ilaç h>zla dolafl>mdan çekilir ve dokulara ge-
çer. Plazmadaki ilaç, dokulardaki ilaçla dengede oldu¤u zaman, da¤>-
l>m dönemini eliminasyon dönemi izler (daha sonra görülecek); Bu son
dönemde, ilac>n plazmada konsantrasyonu ilac>n etkisinde rol oynar.
mik dolafl>ma geçen dozun, 0 zamandaki plazma konsantrasyonuna
(C
¤erlendirilir, çünkü bu, ilac>n tüm vücutta plazmadakiyle ayn> kon-
santrasyonda da¤>ld>¤> düflünüldü¤ünden, toplam ilaç miktar>n> tuta-
bilmek için gerekli olan sanal hacmi ifade eder. Tablo 27-1 de, de¤iflik
ilaç guruplar>nda s>kl>kla kullan>lan ilaçlara ait farmakokinetik bilgi-
ler, VD deki büyük de¤ifliklikler gösterilerek verilmifltir. Valproik asi-
din da¤>l>m hacmi oldukça küçük iken (0.15L), digoksinin da¤>l>m
hacmi yüksektir (>5L). Daha sonra tart>fl>laca¤> gibi, VD yükleme do-
zunun hesaplanmas>nda ve bir ilac>n yar>lanma ömrünün, ne kadar
çeflitli de¤ifliklerden etkilendi¤ini tahmin etmede, faydal> bir farmako-
kinetik terimdir.
lar>n glomerüler filtrasyon ya da tübüler sekresyon ile dolafl>mdan
at>ld>¤> renal eliminasyon. Ço¤u ilaç için, ilac>n hepatik eliminasyon ve
böbreklerden at>l>m h>z>, ilac>n plazma konsantrasyonuyla orant>l>d>r.
Bu iliflki genellikle "birinci-derece" kineti¤i olarak ifade edilir. Elimi-
nasyonu de¤erlendirmek için iki de¤er vard>r: klirens ve yar>lanma
ömrü.
ilaçtan tamamen temizlenen plazma hacmidir. Bu, böbrek fonksiyonu-
nu klinik olarak de¤erlendirmek için kullan>lan ölçüme benzer - örn.:
kreatinin klirensi, bir dakikada kreatininden temizlenen plazma hac-
midir. Total klirens (Cl
d>r (Cp):
dan yap>lan itrah ifllemlerinin toplam> olarak ifade edilebilir. Ço¤u ilaç
için bu, esas olarak renal ve hepatik klirensin toplam>d>r: