background image
HORMON VE RESEPTÖRLERB
Peptit Hormonlar>n Sentez ve
Tafl>n>m>
Peptit hormonlar küçük sekretuar proteinler olup, di¤er hormon
d>fl> sekretuar proteinlere benzer süreçlerden geçerek sentezlenip sal>-
n>rlar. Genellikle peptit hormonlar daha büyük öncül proteinler flek-
linden sentezlenirler. Öncül proteinler daha sonra kesilir, kovalent ola-
rak modifiye edilir ve sal>n>ma haz>r hale getirilir.
Öncül yap>n>n çeflitli fonksiyonlar> olabilir. ADH ve oksitosin öncül-
leri özel nörofizinler içerir ki bunlar, hipotalamik sentez yerinden arka
hipofiz akson uçlar>ndaki depo granüllere geçifl s>ras>nda tafl>y>c> görevi
görürler. ASTH öncülü pro-opiyomelanokortin stres cevab>nda görev
alan koordine pek çok peptit içerir. Öncül protein yap>lar peptitin uygun
flekilde katlanmas>nda görev üstlenebilir.Ghrelin hormonunun öncülü,
ghrelin etkisini antogonize ederek homeostaz> idame ettiren, obestatin
adl> bir peptidi kodlar. obestatin adl> lerini ba¤layan ba¤lant> peptiti molekülün zincir içi ve zincirler aras>
düzgün disülfit ba¤lar> oluflturacak flekilde düzgün katlanmas>n> sa¤lar.
Daha sonra olgun insülin molekülünden ba¤lay>c> peptit kopart>l>r.
Endoplazmik retikulum ve golgide, TSH, LH, FSH ve hCG hor-
monlar> glikozillenir. Uyar>lmam>fl hücrede yüksek konsantrasyonda
hormon sekretuar granül fleklinde depolan>r. Sekresyon s>ras>nda sek-
retuar granüllerin zar>, plazma zar>yla birleflir ve egzositoz diye bili-
nen bir ifllem sonucunda depolanm>fl hormon dolafl>ma verilir. Uyar>-
ya cevaben hormonun ani sal>n>m> sekretuar granüllerin boflalmas>
arac>l>¤> ile gerçekleflirken uzam>fl sekresyonlar yeni sentezlenen hor-
monlar arac>l>¤>yla sa¤lan>r.
Peptit hormonlar ayni zamanda reseptör benzeri öncüllerden türe-
tileblir. EGF ve TGF-a reseptör benzeri bir yap> ile bir transmembran
proteinin yüzeysel parças>ndan yap>l>r. Bunlar iflleme tabi tutulmaks>-
z>n hücre-hücre iletiflimini sa¤layacak flekilde komflu hücrelere etki
gösterebildi¤i gibi proteoliz arac>l>¤>yla da dolafl>ma sal>nabilirler.
Jukstaglomeruler hücrelerden sal>nan bir enzim olan renin, karaci¤er-
den sal>nan anjiyotensinojen üzerinde etki gösterir. Aktif anjiyotensin,
bir öncülün hücre d>fl>nda progresif proteolizizi ile sentezlenir: anjiyo-
tensin I renin ile ve anjiyotensin II ACE ile.
Sal>nan peptit hormonlar dolafl>mda 3-7 dakika k>sa bir yar> ömre
sahiptir. Glikoprotein hormonlar 1-4 saat gibi daha uzun yar> ömre sa-
hiptirler. K>sa yar> ömürleri ve gastrointestinal enzimlerce y>k>lmalar>
nedeniyle bu s>n>f hormonlar oral yolla kullan>lamazlar. Yar> ömürleri-
ni uzatmak üzere çeflitli stratejiler gelifltirilmifltir: enjekte edilen insüli-
nin çinko ve protamin ile kompleks oluflturularak emilimi yavafllat>l-
m>fl, etkisi uzam>flt>r; ADH'n>n amino ucundaki grup ç>kart>l>p yerine
D-arjinin sokularak uzun etkili ve nazal mukozodan emilebilecek bir
preparat elde edilmifltir. Bugün için peptit hormonlar genellikle injec-
table formlarda kullanilabilirler. Uzam>fl etki ayr>ca reseptör duyars>z-
laflmas>n> tetikler ki bu durum da normal olan endojen sal>n>m paterni-
nin tekrar sa¤lanmas>n> güçlefltirir. Örne¤in GnRH tedavisinin ovulas-
Bölüm 240
Endokrinin Prensipleri
1660
K>s>m XVIII
Endokrinoloji
fiEK kontrol eder. CYP genleri, hepatik metabolizma ve steroid endokrin hormon biyosen-
tezinde fonksiyon gören sitokrom P-450 proteinleridir. Peroksizom Proliferatör Aktifleflmifl Reseptör (PPAR), poliansatüre ya¤ asidleri, eikozonoidler ve tyazolidine-
dionlar taraf>ndan uyar>l>r. Oksisterol (lipid) reseptörleri (LXR), okside kolesterol türevleri taraf>ndan aktiflefltirilir. Farnesoid X reseptörü (FXR), safra asidlerini
ba¤¤layarak uyar>l>r. Pregnon X reseptörü (PXR), insandaki kserobiyotik ba¤layan steroid kserobiyotik reseptörünün (SXR), rodentlerdeki ortolog reseptörüdür.
Konstitütif Androjen Reseptörü (CAR) ise fenobarbital benzeri uyar>>c>lara yan>t veren reseptördür. Klasik steroid reseptörleri olarak; androjen (AR), östrojen (ER),
glukokortikoid (GR), mineralokortikoid (MR), progesteron (PR) vitamin D (VDR) ve retinoik asid (PXR, RAR) reseptörleri sembolize edilmifltir.
Asetil CoA
Retinoik asitler
Lanosterol
7-Dehidrokolesterol
Bitkiler
Diyet
Diyet
Kolesterol
Böcekler
Ya¤ Asiti
1,25-Dihidroksi-
vitamin D
3
26OHaz
20-Hidroksekdizon
ABCB11
ABCB1,C2,C3
CYP7A1
ABCA1,G1,G5,G8
E23
VDR
EcR
PPAR
CYP24
CYP26
CYP4A
ABCB4, D2, D4
CYP27B1
CYP11A1
LXR
FXR
PR
PXR
CAR
AR
ER
MR
GR
RAR
RXR
Ksenobiyotikler
Steroidler
Pregnenolon
Androjenler
Oksisteroller
Safra asitleri
CYP7A1
CYP8B1
CYP3A
CYP2B
Progesteron
Kortizol
Aldosteron
Östrojen